Het viel Beppie Wessels-Schuurman op dat gevestigde Nederlandse kerken wel uitreiken naar moslimvluchtelingen, maar dat de vluchtelingen die van moslim christen zijn geworden, zogenaamde Muslim background believers (MBBs), dikwijls niet in die kerken blijven. Ze vroeg zich af welke praktijken gereformeerde kerken hanteren voor de opvang en integratie van MBBs en deed daar een onderzoek naar.
Hij maakt ons één - onderzoek naar de integratie van vluchtelingen die van moslim christen zijn geworden in Gereformeerde kerken.
“Dat Nederlandse gezin in Mussel zal ik nooit vergeten”, vertelde mijn Afghaanse vriend Amir (fictieve naam) mij. “Ik was nog maar veertien, was mijn ouders kwijtgeraakt onderweg en had maandenlang alleen door Iran, Turkije en Europa gezworven. Ik zag boten zinken en kinderen verdrinken. Omdat ik zo jong was, werd ik na registratie in ter Apel in een opvanggezin geplaatst. Ik kon niet met hen praten, maar ze begrepen dat ik wanhopig op zoek was naar mijn familie en baden voor mij. Een paar dagen later werd mijn broer gevonden in een asielzoekerscentrum in Nederland en kon ik naar hem toe. Dat voelde voor mij als verhoring van hun gebed. Ik ben opgevoed als moslim, maar toen ben ik op zoek gegaan naar de God tot wie zij baden en naar Jezus.”
Aan Amirs verhaal moest ik denken toen in 2021 in totaal 25.000 mensen een eerste asielverzoek indienden en nog eens 10.000 nareizende gezinsleden in ons land aankwamen. Dat was het hoogste aantal asielzoekers sinds 2015. Inmiddels is het aantal eerste asielaanvragen in de eerste drie kwartalen van 2022 al opgelopen tot ruim 24.000 met nog eens ruim 9000 nareizigers.[1] (De 97.000 vluchtelingen uit Oekraïne zijn niet meegeteld bij de asielzoekers). Hoeveel mannen, vrouwen, jongens en meiden als Amir zijn nu wanhopig op zoek naar een luisterend oor en iemand die met hen bidt? Zijn wij er als kerken voor deze vluchtelingen uit Afghanistan en ook voor die uit Syrië, Somalië, Eritrea, Jemen en Turkije? Velen van hen komen uit een door de islam gedomineerd land. Het contact met christenen is voor hen nieuw.
Moeten die bij ons naar de kerk?
De meeste christenen zullen wel beamen dat God ons in de Bijbel opdraagt om goed voor vluchtelingen te zorgen. Maar móslimvluchtelingen vertellen over Jezus is voor veel kerkmensen minder vanzelfsprekend. En vluchtelingen die van moslim christen geworden zijn, zogenaamde Muslim Background Believers (afgekort als MBBs) vinden ze niet zo goed passen in hun eigen Nederlandse kerk. Die zouden beter naar een Arabische of Iraanse kerk kunnen gaan met mensen met dezelfde culturele achtergrond.
Door die afwijzende houding zijn de gevestigde kerken erg blank en Nederlands gebleven en zijn MBBs naar migrantenkerken of interculturele kerken gegaan. Daarmee doen Nederlandse kerken die nieuwe gelovigen, zichzelf en bovenal de Here van de kerk te kort. Jezus bidt immers vlak voor hij gaat sterven voor zijn volgelingen: “Laat hen allen één zijn, Vader. Zoals U in Mij bent en Ik in U laat hen zo ook in Ons zijn, opdat de wereld gelooft dat U Mij hebt gezonden” (Joh. 17:21). De eenheid van gelovigen met heel verschillende achtergrond, is een getuigenis naar de samenleving toe.
Wat helpt vluchtelingen om zich thuis te voelen?
Hoe een ‘gewone’ Gereformeerde kerk asielzoekers kan opnemen zag ik een kleine kerk in Noardburgum, waar al meer dan 100 vluchtelingen met moslimachtergrond gedoopt zijn. Het bezoek aan die kerk was de aanleiding om onderzoek te doen naar de praktijken van opvang en integratie van vluchtelingen die van moslim christen zijn geworden in Gereformeerde kerken. Wat helpt hen om zich thuis te voelen in een kerk met voornamelijk autochtone Nederlandse leden? Voor mijn onderzoek heb ik 23 vluchtelingen met moslimachtergrond en 12 leidinggevenden geïnterviewd in vier kerken, een Christelijke Gereformeerde Kerk, een Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, een Nederlands Gereformeerde Kerk en een 3Gkerk, dat is een kerk met leden uit deze drie kerkverbanden. In mijn onderzoek heb ik ervoor gekozen om me te beperken tot die drie kleinere Gereformeerde kerken.
De omstandigheden van de vier kerken in het onderzoek zijn verschillend. Er waren grote kerken met enkele honderden leden en kleine gemeenten met minder dan 200 leden betrokken in het onderzoek. Sommige kerken hadden nog een asielzoekerscentrum in de buurt, bij anderen was dat enkele jaren geleden gesloten. Ondanks de verschillen komen de antwoorden van de bij de vier kerken betrokken MBBs redelijk overeen. Ze geven bijna allemaal aan dat een warm welkom bij een buurtmaaltijd, een sportdag of een koffieochtend hen over de drempel van de kerk had geholpen. Voor 65% van de vluchtelingen waren taallessen en bezoeken in het asielzoekerscentrum het eerste contact met christenen. Ze vroegen zich af waarom kerkmensen zich belangeloos inzetten voor moslims en werden zo nieuwsgierig naar het christelijk geloof, gingen lezen in de Bijbel en bezochten een kerkdienst.
De vluchtelingen zeggen vooral op zoek te zijn naar contact met Nederlanders. Zij hebben alles achtergelaten: hun huis, familie en vrienden. Een moslimvluchteling die christen is geworden, wordt bovendien dikwijls verstoten door eigen familie. De gemeente van Jezus Christus beschouwen ze als hun nieuwe familie! Voor sommigen is dat contact vooral hun (taal-)maatje of opvanggezin, voor anderen de kring of jeugdclub. Voor allemaal is het heel belangrijk dat ze bij mensen thuis mogen komen en mee-eten en dat gemeenteleden ook bij hen in het asielzoekerscentrum op bezoek komen. Door de relaties met Nederlanders zijn ze zich in een Nederlandse kerk gaan thuis voelen.
Uit het onderzoek blijkt dat een combinatie van verschillende praktijken het meeste bevorderlijk is voor de integratie van MBBs. Enerzijds geven de nieuwe gelovigen met moslimachtergrond aan dat ze het geregeld contact met Nederlandse gemeenteleden nodig hebben om te integreren in de kerk. Die ontmoeting kan plaatsvinden in een kerkdienst (met vertaling) of ook bij activiteiten van de hele gemeente: een maaltijd na de kerkdienst of een sport- en speldag. Vluchtelingen willen bij diensten en activiteiten niet alleen maar ontvangen, maar ook graag actief betrokken zijn: in een kerkdienst een gebed uitspreken of de schriftlezing doen in hun eigen taal. Ze waarderen het om liederen te zingen uit de verschillende muziektradities[2]. Om vluchtelingen met moslimachtergrond werkelijk te integreren is het van belang hen niet alleen kleine taken te geven, maar hen ook bij de leiding van de gemeente te betrekken. Dat kan op verschillende manieren. De stichting Evangelie en Moslims leidt bijvoorbeeld MBBs op tot evangelist in de deeltijds Filippusopleiding[3].
Anderzijds geven MBBs aan dat ze om te groeien in hun geloof samenkomsten in hun eigen taal nodig hebben. Dat kunnen speciale diensten of kringen zijn. Daar kan ingegaan worden op hun specifieke vragen[4]. In Amersfoort waren er niet genoeg vluchtelingen met dezelfde achtergrond in één bepaalde kerk, maar worden nu al vijftien jaar door verschillende kerken samen speciale Gereformeerde Farsi- Nederlandse integratiediensten georganiseerd. Daarnaast is er een Arabisch-Nederlandse gemeente gesticht. Deze speciale diensten worden bezocht door Arabisch- en Farsisprekende MBBs die meestal ook betrokken zijn bij een Nederlandse kerk.
Uit het onderzoek blijkt duidelijk dat kerken ongeacht grootte en ligging vluchtelingen met moslimachtergrond op kunnen vangen. Het vergt vooral inzet en liefde. Diaconale hulp aan moslimvluchtelingen, met name taallessen, zijn een belangrijk eerste contact met de kerk. Dat vluchtelingen uit voor zendelingen gesloten landen nu in onze directe omgeving wonen, geeft de kerken ongekende mogelijkheden om het evangelie met hen te delen.
Lees het volledige onderzoeksrapport
Reacties kunnen rechtstreek gemaild worden naar Beppie Wessels-Schuurman.
Thema: Moslims liefhebben en dienen
Dit artikel hoort bij het thema 'Moslims liefhebben en dienen' van ons netwerk Loving & Serving Muslims. Ontdek op ons thema-overzicht meer artikelen en mogelijkheden om met jouw christelijke geloofsgemeenschap of community een volgende stap te zetten.
[1] www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-asiel-migratie-en-integratie/hoeveel-asielzoekers-komen-naar-nederland-
[2] De stichting Gave heeft een meertalig liedboek op hun website staan en bij www.songs2serve.eu zijn teksten, bladmuziek en filmpjes te vinden van liederen in allerlei talen.
[4] Het materiaal van de Al Massira-cursus (www.almassira.nl) en de cursus Kom, volg mij (interserve.nl/come-follow-me) zijn bruikbaar voor dergelijke kringen en in vele talen beschikbaar. Daarnaast zijn er binnen het netwerk van Loving & Serving Muslims nog meer tools beschikbaar. Bekijk hier het overzicht.