Leuk zo’n Catshuis-overleg, maar mijn hele agenda wordt weer bepaald door die ene vraag: 'Wat betekenen de veranderingen voor de kerk?' Overigens een heel legitieme vraag. Laat ik de volgorde der dingen voor deze week even voor je schetsen:
1. Dinsdag 14 september 19.00 uur persconferentie Rutte en de Jonge.
2. Woensdagochtend 15 september conceptregelingen naar de Tweede kamer.
3. Donderdag 16 september coronadebat Tweede Kamer (11.30 uur - 22.00 uur).
4. Vrijdag 17 september advies vanuit het CIO aan kerken.
Hoewel we in ons land zijn gezegend met een heuse minister van Eredienst, is de situatie voor de Nederlandse religieuze instellingen (dus niet alleen voor de christelijke kerk) complexer dan in omliggende landen. Dat komt vanwege artikel 6 in de Nederlandse Grondwet.
Dat bepaalt in lid 1 dat een ieder het recht heeft zijn godsdienst of levensovertuiging te belijden, individueel of in gemeenschap, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. En lid 2 bepaalt vervolgens dat de wet voor de uitoefening van dit recht BUITEN gebouwen en besloten plaatsen regels mag stellen, onder meer ter bescherming van de gezondheid.
We hebben dit artikel te 'danken' aan de vele godsdienstoorlogen die in ons land plaatvonden. Het werd in de negentiende eeuw voornamelijk ingevoerd om te voorkomen dat de ene godsdienst bevoordeeld wordt boven de andere. Alle godsdiensten waren vanaf toen gelijk voor de wet. Zo konden katholieken sindsdien burgemeester, rechter of hoogleraar worden, terwijl die ambten daarvóór alleen open stonden voor protestanten.
Je zou dus kunnen zeggen dat een grondwetsartikel dat discriminatie tegengaat, in feite tot discriminatie leidt. Godsdienstige bijeenkomsten buiten de openbare orde hebben veel meer ruimte dan andere sectoren. En in een post-christelijke cultuur begint dat te knagen en dat is goed te merken.
De overheid mag zich op basis van artikel 6 niet bemoeien met de gang van zaken in een kerk, moskee, tempel of synagoge. In de persconferentie noch in het later deze week te voeren coronadebat zal er gesproken worden over het advies aan geloofsgemeenschappen. De veranderende maatregelen hebben vooral betrekking op de tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen waar de geloofsgenootschappen buiten zijn gebleven.
Het blijft dus onduidelijk hoe kerken kunnen omgaan met de aangekondigde loslating van de anderhalvemetersamenleving. Rutte, de Jonge noch Grapperhaus gaan hier een richtlijn voor geven. Terwijl in de samenleving bijeenkomsten zonder anderhalvemeter weer mogelijk worden met de verplichte CoronaCheck-app. Over geloofsgemeenschappen wordt gezwegen, ik kan dat nu al voorspellen.
Maar de vragen blijven. Wat doe je als lokale kerkenraad? Ik schets de mogelijke scenario’s:
1. De kerk gaat weer volledig open, zonder beperkingen
Dat lijkt erg goed nieuws te zijn, we mogen weer! Maar als je opengaat voor iedereen en zonder enige beperking is de kans aanwezig dat je kerkdienst een besmettingshaard wordt. Gevaccineerden, ongevaccineerden, besmette en onbesmette mensen gaan weer met elkaar om als voor de pandemie. Wie neemt daar de verantwoordelijkheid voor? Vergeet niet dat burgemeesters sinds april van dit jaar meer bevoegdheden hebben om religieuze diensten voor een bepaalde tijd te verbieden als er sprake is van een corona besmettingshaard.
2. De kerk gaat open met beperkingen
Als je besluit om de huidige situatie voort te zetten (max. 75 mensen per dienst of een percentage van de mogelijke zaalvulling op basis van de geschiktheid en grootte van het gebouw) zul je veel kritiek krijgen uit de eigen gemeenschap voorspel ik. Daarnaast blijft het zo dat de kerkelijke gemeenschap nog langer geen echte gemeenschap kan zijn als gevolg van de beperkingen.
3. De kerk gaat open met de CoronaCheck-app
Als je besluit om de CoronaCheck-app in te voeren is het mogelijk om op een relatief veilige manier een kerkdienst te houden. De anderhalvemeter verdwijnt, loopbewegingen worden beperkt en een goede zaalvulling is mogelijk. Ter vergelijking: bij de start van de Eredivisie zaten de stadions op 2/3 vol met mensen (letterlijk schouder aan schouder). Wat blijkt: er zijn geen grote uitbraken van het coronavirus geconstateerd. De hele discussie tot wel of niet vaccineren doet niet ter zake, want gevaccineerden én ongevaccineerden kunnen de diensten bezoeken mits de app een groen vinkje laat zien. Maar dit scenario wordt door verreweg de meeste kerken afgewezen omdat dit niet zou passen bij de aard van de kerk.
Kortom: ga er maar aanstaan met je kerkenraad vol vrijwilligers die opnieuw koers moeten gaan bepalen! Mijn gebed is de komende dagen voor al die lokale kerkleiders, die gekozen zijn om leiding geven maar zodra zij dat doen de wind van voren krijgen. Net voordat ik dit schreef las ik het bijbelboek Ezra. Eén Bijbelvers trof me in het bijzonder. Je kunt het lezen in hoofdstuk 10 vers 4: 'Sta op, Ezra, het is aan u dit af te handelen. Wij staan achter u. Treed krachtig op!' Ezra stond voor een bizarre keuze, lees maar na. Toch staat het volk achter hem omdat hij is aangesteld om te leiden. Wat Ezra moet doen is opstaan en daadwerkelijk leiding geven.
