Hoewel de overheid bij wet heeft vastgelegd dat zij iedere burger wil vrijwaren van armoede, blijkt telkens weer dat regelingen tekort schieten. Aan kerken de taak om te helpen waar geen helper is.
Let op
Dit artikel stamt uit 2011, bepaalde wet- en regelgeving kan inmiddels veranderd zijn. Voor actuele informatie verwijzen we naar Eerste hulp bij schulden van SchuldHulpMaatje.
Oorzaken
Schulden maken doet vrijwel iedere Nederlandse burger. Ze worden pas problematisch als de vaste lasten de aflossingscapaciteit van mensen langdurig te boven gaan. Enkele belangrijke redenen voor het ontstaan van problematische schulden zijn:
- Plotselinge daling van inkomsten door verlies van werk, ziekte, ongeval of echtscheiding.
- Langdurig moeten leven van een minimuminkomen.
- Forse stijging van de woonlasten in de afgelopen jaren.
- Geen gebruik maken van voorzieningen als huursubsidie en bijzondere bijstand.
- Verslaving van één van de gezinsleden.
- Boven je stand leven om het consumptiepatroon te blijven volgen.
- Faillissement of een niet renderend bedrijf (boeren, kleine ondernemers).
Gevolgen
De gevolgen van schulden zijn niet alleen financieel. Schulden hebben betekent paniek en op zijn van de zenuwen. Schulden leiden tot schuldgevoelens, niet zelden ook vanwege de morele oordelen uit de sociale en kerkelijke omgeving. Wie schulden heeft, raakt al snel in een sociaal isolement. Materiële schulden kunnen ook leiden tot geestelijk nood. De schuldenaar kan tot de conclusie komen dat zijn of haar schulden het gevolg zijn van onvoldoende vertrouwen op God. Natuurlijk mogen christenen weten dat God zorgt voor zijn kinderen. Dit wil echter niet zeggen dat ook gelovigen niet kunnen verarmen en in de schulden raken. Wat de oorzaken ook mogen zijn (persoonlijk, politiek, maatschappelijk) het is een Bijbels gebod om mensen in nood zoveel als nodig en mogelijk is bij te staan. Zoals er bij God voor onszelf altijd vergeving is en de kans om opnieuw te beginnen, zo vraagt hij ons ook met elkaar om te gaan. Ons geloof moet zichtbaar en tastbaar worden uit ons leven.
Wat is schuldhulpverlening?
Als mensen op eigen kracht niet meer uit dit dal van financiële duisternis kunnen klimmen, is er de mogelijkheid van schuldhulpverlening. Wie kunnen mensen uit de schulden helpen? Welke verantwoordelijkheid ligt hier voor de plaatselijke diaconie of gemeente? In de brochure Schuldhulpverlening 'Meer dan het geven van geld' wordt schuldhulpverlening als volgt omschreven:
- Oplossen van problematische schuldsituaties.
- Helpen voorkomen van herhaling van financiële problemen.
- Voorkomen dat mensen in problematische schulden raken door voorlichting en advies.
Oplossen van schuldsituaties
Schuldsituaties kunnen worden opgelost via het treffen van een schuldregeling. De regels daarvoor zijn in Nederland vastgelegd in de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP, ingevoerd op 1 december 1998). Er zijn twee soorten regelingen:
1. Schuldsanering
Dit kan alleen via de GKB, de Gemeentelijke Kredietbank. De GKB versterkt een saneringskrediet (lening) waarmee alle schulden worden afgekocht. De Sociale Dienst kan hiervoor eventueel borg staan. De GKB blijft dan als enige schuldeiser over. Er wordt een schuldregeling afgesproken van maximaal 36 maanden keer de maandelijkse aflossingscapaciteit van de betrokkene. Dit maandelijkse bedrag is aan een wettelijk maximum gebonden (6% van het inkomen). Mede daardoor komt niet iedereen in aanmerking voor deze regeling. De persoon met schulden moet ook voldoende gemotiveerd zijn en mag beslist geen nieuwe schulden maken. Alle schuldeisers moeten akkoord gaan met de regeling. Soms eist de bank dat de cliënt deelneemt aan budgetbeheer of budgetbegeleiding.
2. Schuldbemiddeling
Het volledig oplossen van een schuldsituatie door te bemiddelen over een regeling met de schuldeisers. Zowel Kredietbanken, als sociale diensten en het algemeen maatschappelijk werk kunnen deze taak vervullen. Dit gebeurt zonder krediet, maar op basis van de aflossingscapaciteit van de betrokkene en bijvoorbeeld gedeeltelijke kwijtschelding.
Kerken kunnen bij schuldregeling een aanvullende rol vervullen via een lening of gift aan de betrokkene. Heeft iemand een uitkering, dan is het aan te raden om hierover vooraf te overleggen met de uitkerende instantie. Een gift van de kerk kan anders gekort worden op de uitkering. Diverse kerken in ons land hebben hiervoor speciale fondsen, deels in interkerkelijk of regionaal verband.
Preventie
Het voorkomen van schulden kan via budgetbegeleiding of inkomens-/budgetbeheer. Bij budgetbegeleiding krijgen mensen persoonlijke adviezen en begeleiding bij het ordenen van hun uitgaven. Dit kan zowel via een instantie, maak ook door een goed getrainde diaken of een ander gemeentelid (zie bijvoorbeeld SchuldHulpMaatje). Budgetbeheer gaat een flinke stap verder. Het beheer van (een deel van) het inkomen wordt dan tijdelijk overgedragen aan een instantie. Die instantie, meestal de Gemeentelijke Kredietbank, is dan te vergelijken met de ‘bewindvoerders’ van een bedrijf dat failliet is gegaan.
Particuliere schuldbemiddeling
Sinds 1998 mag er ook op commerciële basis aan schuldhulpverlening worden gedaan, zij het onder strikte voorwaarden. Er bestaan ook christelijke organisaties voor schuldhulp. Deze organisaties werken in opdracht van de overheid of van diaconieën. Zij betalen de organisaties een bescheiden maandelijks bedrag om hulp en begeleiding te geven aan mensen met schulden. Dit kunnen zowel mensen uit de eigen gemeente zijn, als anderen die op de weg van de plaatselijke gemeente komen (Lucas 10 vers 37). Bijvoorbeeld mensen die niet in aanmerking komen voor hulp via de kredietbanken. Deze werkwijze garandeert de betrokken kerk een professionele en onafhankelijke aanpak. Het risico dat een gift of lening in een zwart gat verdwijnt wordt zo voorkomen.
Mogelijkheden van de kerk
Uw kerk of gemeente heeft dus verschillende mogelijkheden om mensen met schulden te ondersteunen. Maar uiteraard is het beter om te voorkomen dan te genezen.
Organisaties als het NIBUD leren mensen budgetteren en geven hiervoor uitstekende materialen uit. Waarom die niet gebruiken binnen korte cursussen vanuit uw plaatselijke kerk of gemeente? Of samen doorwerken met mensen die moeite hebben met hun financiën? Een goed aanbod voor bijvoorbeeld jongeren en pasgehuwden.
Laten we niet vergeten dat God de kerk ijzersterke wapenen in handen heeft gegeven bij het voorkomen en bestrijden van schulden: het Woord van God en de kracht van de Geest. In Bijbelstudie en verkondiging kunnen mensen worden geholpen om Bijbelse principes toe te passen in hun leven en te leren ‘genieten van genoeg’. Het verheugende nieuws van de kerk is dat God ons ook de innerlijke kracht wil geven om deze principes toe te passen. Via persoonlijke contacten en kleine groepen in de gemeente kunnen we elkaar daarin heel concreet bijstaan.
Daarnaast is het belangrijk dat de kerk de geloofsmoed opbrengt om waar zij wordt geconfronteerd met het falen van de overheidszorg, dit te melden bij politici en instanties. De overheid moet gewezen worden op haar taak om recht te verschaffen aan burgers die in de knel zijn geraakt (Psalm 72 vers 4).
Eerder gepubliceerd in Werkmap Kerk in Uitvoering-Diaconaat
Thema: Vrij van armoede
Dit artikel hoort bij het thema armoedebestrijding. Ontdek op ons thema-overzicht meer artikelen en mogelijkheden om met jouw christelijke geloofsgemeenschap of community een volgende stap te zetten.
