In de Bijbel zien we keer op keer hoe Jezus het kind centraal stelt. En eigenlijk is dat niet zo vreemd: problemen die we in het volwassenenpastoraat tegenkomen hebben hun wortels in de jeugdjaren.
Drie onderdelen
Als we de opdracht van Jezus serieus nemen en problemen willen aanpakken waar ze ontstaan, zal het kinder- en jeugdpastoraat een plek moeten krijgen in de gemeente. Goede pastorale zorg aan kinderen en jongeren bestaat uit drie opeenvolgende onderdelen:
1. Basispastoraat
2. Pastorale zorg
3. Bijzonder pastoraat
Basispastoraat: vaste groepen en vaste leiders
Bij deze vorm van zorg zijn alle jongeren in beeld. Iedereen heeft het nodig om gekend te zijn, ook zij die ogenschijnlijk geen problemen hebben. Sterker nog, als jongeren zich niet gezien weten is er een grote kans dat ze vroeg of laat de kerk verlaten. Goed jeugdwerk draait om meer dan activiteiten. Een van de belangrijkste uitgangspunten van het jongerenpastoraat is dat het jeugdwerk relationeel wordt vormgegeven. Dit betekent dat je werkt met vaste groepen en vaste leiders die elk een aantal jongens en meiden onder hun hoede hebben. Daarnaast is een goede uitwisseling tussen de verschillende onderdelen van het jeugdwerk belangrijk. Kinderen die niet op catechisatie komen kunnen actieve leden van een club zijn of andersom. Door deze gegevens met elkaar uit te wisselen is het direct voor alle jeugdleiders duidelijk wie er wel en niet meedoet en hoe het met de jongeren gaat. Wanneer het even niet zo goed met iemand gaat, pik je dat snel op.
Voorwaarden
Wil je het jongerenpastoraat een goede basis geven, dan wordt er wel wat van de jeugdleiders gevraagd:
- Houden van… Om echt iets voor jongeren te kunnen betekenen moet je van ze houden. Pas dan gaan (soms na lang wachten) deuren open die anders gesloten blijven.
- Samen optrekken. Samen dingen doen, waarbij er gelegenheid is voor een goed gesprek, is een goede manier om elkaar te leren kennen.
- Voorbeeld zijn. Jongeren zijn op zoek naar authentieke gelovigen die laten zien hoe bijzonder een leven met God kan zijn en die bereid zijn tijd en aandacht voor ze vrij te maken.
- Gebed. Gebed is de motor voor goed jeugdwerk. Bid daarom met en voor jongeren. Vertrouw ze toe aan hun Hemelse Vader. Hij kent ze en weet wat het beste voor ze is.
- Long-term commitment. Een relatie opbouwen kost tijd! Vraag daarom van jeugdleiders dat ze zich op zijn minst voor vier jaar verbinden.
Mentorgroepen
Als het basispastoraat goed loopt zijn de jongeren die actief deelnemen in beeld en is het helder met welke kinderen het niet zo goed gaat en wie zich onttrekt aan het jeugdwerk. Voor deze laatste groep kun je een team, mentorgroepen of buddygroepjes samenstellen die deze jongeren bezoeken of ontmoetingen organiseren. Het is belangrijk om dit team te ondersteunen met training en mogelijkheden aan te bieden voor intervisie. De drempel om een gesprek met jongeren aan te gaan wordt een stuk minder hoog als je de juiste gesprekstechnieken beheerst en weet hoe je om moet gaan met weerstand.
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand niet meer naar de kerk of jeugdactiviteiten komt. Wat de redenen ook zijn, het is belangrijk dat ook zij het gevoel hebben gezien te zijn. Het doel van de bezoeken moet dan ook niet zijn om ze terug te krijgen in de kerkbanken of het jeugdwerk maar ze te laten merken dat ze er ook bij horen.
Pastorale zorg: extra aandacht
Als je jongeren kent, weet je ook wanneer het niet zo goed met ze gaat. Het kan zijn dat het thuis of op school niet lekker loopt, of ze hebben verdriet omdat hun opa, oma of een andere dierbare is overleden. In die gevallen kan een jeugdleider, mentor of buddy extra aandacht geven. Je kunt hierbij denken aan een kaartje, een gesprek of samen iets ondernemen. Het belangrijkste is dat de jongere zijn verhaal kwijt kan. Soms zijn er meerdere gesprekken nodig of bijzondere ondersteuning. Deze pastorale zorg vraagt dus iets meer van de jeugdleider dan het basispastoraat. Het is daarom belangrijk dat er in elke gemeente een jeugdpastoraal team is dat de jeugdleiders ondersteunt en als dat nodig is coacht. Voor dit team heb je gemotiveerde, goed opgeleide mensen nodig. Bovendien kan dit team ingezet worden als er geen jeugdleider of mentor in beeld is, of deze niet de pastorale zorg kan bieden die nodig is. Dit team moet zichtbaar zijn in de gemeente zodat ook de jongeren weten wie het zijn.
In deze zorg voor jonge mensen trek je een tijdje wat intensiever met ze op. Het is daarom van belang dat er duidelijke afspraken zijn, zodat je weet wat je van elkaar kunt verwachten.
Belangrijke tips:
- Wees duidelijk over het doel en de lengte van het gesprek (géén verborgen agenda!)
- Wees duidelijk over je rol (voer je het gesprek als jeugdleider, jongerenpastor of op persoonlijke titel?)
- Wees jezelf (jongeren hebben behoefte aan echtheid)
- Stel open vragen en vraag door.
- Ken je eigen grenzen. Voor sommige problemen is professionele hulpverlening nodig.
- Doe wat je belooft!
Bijzonder pastoraat: professionele zorg
In elke kerk zijn er jongens en meiden die meer nodig hebben dan aandacht, een goed gesprek of pastorale zorg: jongeren die zo beschadigd zijn of in de knel zitten dat er een professioneel hulpverleningstraject nodig is. Een jeugdpastoraal team moet voldoende kennis in huis hebben om deze signalen te herkennen en te weten waarnaar ze deze kinderen kunnen doorverwijzen. Er zijn verschillende organisaties die jeugdpastorale teams kunnen toerusten. Kijk voor meer informatie op: www.zorgvoorjongeren.nl.
Wanneer jongeren professionele zorg krijgen, kan het enorm waardevol zijn als er nog iemand naast ze staat. Laat ze daarom nooit los. Het zal ze goed doen als je interesse blijft tonen. De relatie blijft dan behouden. En als het weer beter met ze gaat, hoef je die niet opnieuw op te bouwen.
Een aantal belangrijke tips:
- Neem de jongere serieus
- Oordeel niet
- Beloof nooit dat je met niemand over hun problemen zult praten. Je zet jezelf dan klem, zodat je geen hulp meer kunt inschakelen. Bespreek eventueel samen wie je erbij betrekt.
- Bid voor, en als de jongere het goed vindt, ook met hem of haar
- Geef jongeren hoop door ze te wijzen op Gods almacht. Wat er ook speelt: Hij is erbij en wil uitkomst bieden. ‘Het geknakte riet zal Hij niet verbreken en de kwijnende vlam zal Hij niet doven’ (Matteüs 12 vers 20).
Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat
Meer over pastorale zorg voor jongeren, de visie op kinder- en jeugdpastoraat en het omgaan met specifieke problemen staat in het Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat. Dit boek bevat een schat aan praktische tips. Het is bedoeld voor kinder- en jeugdpastors, maar is ook heel geschikt voor jeugdleiders, predikanten en ouderlingen die zich pastoraal willen laten toerusten voor zorg aan kinderen en jongeren.
Corien Rietberg en Corjan Matsinger, Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat,
Buijten en Schipperheijn, €18,90
www.zorgvoorjongeren.nl
Uit idea(z)
Dit artikel werd geschreven voor idea 2 van 2012. idea is opgevolgd door ideaz, het praktijkblad over missionair kerk-zijn in wijk en wereld.
