Zo’n driehonderd belangstellenden, waaronder HKH Prinses Beatrix, woonden op maandagavond 27 januari 2025 de jaarlijkse bijeenkomst van In Vrijheid Verbonden bij. Het thema van de samenkomst in Tivoli/Vredenburg te Utrecht was ‘spiritualiteit en leiderschap’.
Verslag van Berry van Oers (vicevoorzitter In Vrijheid Verbonden)
Het thema werd ingeleid door Theo van der Zee, Bijzonder Hoogleraar Onderwijs vanuit Ethisch en Religieus Perspectief aan de Radboud Universiteit te Nijmegen en Mr. Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO/NCW. Thijssen, wegens ziekte verhinderd, liet haar lezing voorlezen door medewerker Linda van Beek. Daarnaast waren er artistieke presentaties vanuit de tradities die deel uitmaken van In Vrijheid Verbonden: Jodendom, Christendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme en Humanisme.
Gedegen zelfonderzoek
Na het zingen van het Wilhelmus opende Rachel Streefland, locoburgemeester van de stad Utrecht, de bijeenkomst. Het gaat volgens haar bij leiderschap niet om het spreken van grote woorden. Streefland benadrukte dat leiders pas moeten spreken na gedegen zelfonderzoek. Dat advies gaf ze ook mee aan het publiek.
Gemeenschappelijk verhaal
Bikram Lalbahadoersing, voorzitter van In Vrijheid Verbonden, wees er op dat de samenleving verder fragmenteert. Het gemeenschappelijke verhaal is zoekgeraakt en belangen van individuen en enkelingen overschaduwen het collectieve belang. Lalbahadoersing: “Tegen de achtergrond van toenemende tegenstellingen zijn wij als In Vrijheid Verbonden van mening dat er in Nederland meer ruimte mag zijn voor bezield leiderschap.”
Hindoeïstische inbreng
Hindoe Raj Mohan zong religieuze teksten, begeleid door twee dansers met abstracte choreografie: “O mens, wees een leider. Raak niet gehecht aan de vruchten van jouw handelen en wees gelijkmoedig in het vervullen van je plicht. Wees kalm van geest. Dat is de weg van de leider, de weg van verbinding en yoga!”
Inbreng vanuit het jodendom
Vanuit het jodendom droeg Anne-Maria van Hilst gedachten over leiderschap voor: “Een leider moet van zijn fouten leren. Zoals David, hij was niet foutloos maar wist mensen te inspireren. De grootste leiders kunnen de fouten van anderen vergeven. Nederigheid is belangrijk. Ook openstaan voor anderen en erkennen dat je niet alles weet. Waar geen leiders zijn, neem dan zelf verantwoordelijkheid. Leiders streven niet naar macht, maar naar verbinding.”
Boeddhistische inbreng
Senko de Boer voerde een boeddhistische ceremonie uit, begeleid door hemzelf op de gong. De ceremonie wordt uitgevoerd bij volle maan. Volle maan gaat over het loslaten van wat je niet meer dient om plaats te maken voor wat jij in je leven zou willen creëren. “Leiderschap eindigt en begint bij meesterschap over dit leven.”
Leiderschap vanuit zingevende tradities
Theo van der Zee wees op crises van samenleven, welvaart en persoonlijk leven. Van der Zee: “Autoritaire mannen en vrouwen lanceren eenvoudige oplossingen. Hiermee willen ze de crises te lijf te gaan en werpen ze zich op voor al degenen die zich zorgen maken om diversiteit, de verdeling van macht en rijkdom en om dat wat hen overkomt.”
Daartegenover presenteerde Van der Zee een andere kijk op leiderschap vanuit zingevende tradities. Van der Zee benadrukte dat zingevende tradities van cruciaal belang zijn voor een vitale, medemenselijke en democratische samenleving.
Verhalen
Zingevende tradities verenigen mensen langs de band van verhalen. Met verhalen maken zingevende tradities zichtbaar wat zich aandient en een beroep op ons doet. Ze openen een andere manier van kijken en luisteren. Vanuit die verhalen gaat ook leiderschap er anders uitzien.
Van der Zee: “Leiderschap vanuit zingevende tradities reikt uit, zoekt verbinding, is dienstbaar aan de gemeenschap, en durft ontvangen wat wordt gegeven. Het is geen leiderschap voor cynische mensen, mensen vol eigenwaan en gemakzucht, mensen van geweld en destructie. Het is leiderschap van de zachte krachten, ‘als een moeder’. Eigenzinnig. Tegendraads.”
Inbreng vanuit de islam
Imam Mucahit Batman sprak over leiderschap aan de hand van een tekening: ”De leider is gelijk aan iemand anders. Een leider strijdt tegen onwetendheid en roept op tot kennis. Een leider verlangt naar rust en orde in de samenleving, neemt de harde klappen op, maar blijft toch volharden. Een leider ontvangt vrede en geeft vrede, kan fouten maken en van fouten leren.”
Humanistische inbreng
Vanuit het humanisme gaf spoken word-artist Daan Zeijen zijn kijk op leiderschap: “Ik weet het ook niet zo goed. Een tiran zegt: ‘alleen ik kan het fiksen’. Ik zag mijn opa in zijn bed. De arts legde rustig uit wat er gebeurt als je dood bent. ‘Voor jou was dat ook leerzaam’, zei opa. Ik glimlachte.”
Een verhaal dat ons verbindt
Ingrid Thijssen plaatste het thema ‘spiritualiteit en leiderschap’ in het kader van polarisatie in de samenleving. Ze ziet in de secularisering en individualisering een verklaring voor de polarisatie. Thijssen: “Met de ontkerkelijking zijn we meer kwijtgeraakt dan goed voor ons is.” Ze benadrukte dat we een verhaal nodig hebben dat ons weer verbindt, waarin waarden zoals verbondenheid, de waarheid spreken en vergeving worden overgedragen.
Ze noemde vergeving één van de meest fundamentele deugden in een samenleving. Thijssen: “Vergeven doe je voor de ander, zodat hij weer deel kan nemen aan de samenleving, én voor jezelf zodat je hart geen moordkuil blijft en de kiem voor polarisatie alweer is gelegd. Echte leiders zijn zich hier zeer van bewust.”
Bezield leiderschap in het midden
Thijssen wees er op dat we leiders nodig hebben die zulke grote verbindende verhalen vertellen, ook verhalen die stem geven aan het midden. Want het antwoord op polarisatie is het midden versterken. Er is daarom leiderschap in het midden nodig. Thijssen: “Dat betekent je oordeel op z’n minst uitstellen, niet raadgeven maar nieuwsgierig in het gesprek zitten.”
Leiderschap in het midden is niet makkelijk. Thijssen: “De flanken zullen je ‘en plein public’ verketteren. Daarom heb je bezieling nodig om overeind te blijven.” De levensregel van Benedictus geeft handvatten daartoe zoals regelmatig de stilte zoeken en contact met bronnen houden waarin waarden gereflecteerd worden. Thijssen: “Dit bezielde leiderschap is broodnodig om het midden overeind te houden.”
Christelijke inbreng
Vanuit het christendom presenteerde het Carla Veldhuis Theater Team een schilderij over de roeping die ieder mens heeft, onthuld door een levend standbeeld in de gedaante van een engel. Spoken word-artist U-shine legde de betekenis ervan uit: “Als leider geef ik jou meer dan genoeg, zodat jij kunt uitdelen aan wie je leiding geeft. Ik zorg voor de oplossingen en de mensen zodat jij een sterke leider kunt zijn. Je bent gemaakt voor een tijd als deze.”
Licht
Aan het einde van de bijeenkomst nam prinses Beatrix een kaars in ontvangst, met daarop de symbolen van de zes tradities. In Vrijheid Verbonden gaf de oud-vorstin daarbij een boodschap mee: een kaars geeft ‘licht’ en zoals een kaars, verlichten de leiders de weg die we gaan. Prinses Beatrix wees er op dat deze boodschap voor ons allemaal geldt en we allemaal de weg die we gaan moeten verlichten. Lalbahadoersing beaamde dat. “Laten we dat doen vanuit onze gezamenlijkheid”, zei hij.
Inspiratie
Na afloop was er een receptie om na te praten over het thema van de bijeenkomst. Prinses Beatrix ging daar in gesprek met onder meer enkele jongeren. Samen met de organisatoren van In Vrijheid Verbonden keek de prinses terug op een mooie editie die heel divers was ingevuld. Lalbahadoersing: “Op zo’n bijeenkomst ervaar je hoeveel inspiratie er is in het concept van In Vrijheid Verbonden.”
Handen ineenslaan
In Vrijheid Verbonden is een groep mensen die vanuit verschillende religies en levensbeschouwingen samenkomt en de handen ineenslaat om zich gezamenlijk te presenteren en sterk te maken voor goed samenleven en de democratie. De eerste bijeenkomst werd georganiseerd ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van Koningin Beatrix in 2005. De gemeente Utrecht is mede-gastheer.
Over In Vrijheid Verbonden
Binnen de stuurgroep van In vrijheid verbonden zijn de 6 grootste religieuze stromingen vertegenwoordigd. De organisatie van In Vrijheid Verbonden bestaat uit: Bikram Lalbahadoersing (voorzitter), Berry van Oers (vicevoorzitter), Robbert Bodegraven, Coen Wessel, Caroline Mutsaars, Monique Rietveld, Nasr Joemman en Martine Versteeg.
Vanuit het christendom hebben drie vertegenwoordigers een plek binnen de stuurgroep: Coen Wessels van Raad van Kerken namens de Protestants Oecumenische christenen, Berry van Oers namens de Rooms-katholieken en Martine Versteeg van MissieNederland namens evangelicale christenen.
