Sommige mensen beschouwen evangelische liturgie als een oxymoron - twee woorden die elkaar eigenlijk uitsluiten (zoals 'koud vuur' of 'bindend studieadvies'). Toch passen die woorden mijns inziens prima bij elkaar. Dat komt vanwege de definitie van liturgie die ik hanteer (in het verlengde van o.a. Wolterstorff): liturgie is het script van de gezamenlijke (ere)dienst aan God.
Zo'n script kan uitgebreid zijn of juist heel eenvoudig. De evangelisch-charismatische liturgie (ECL) neigt naar dat laatste. Maar er is zeker sprake van een soort 'ordening' die door allerlei mensen op allerlei plekken wordt gevolgd (en gevierd). Dus ja: Evangelische Liturgie.
Ik schrijf op waarderende toon. Er is voldoende kritiek te vinden over de ECL.
In de komende tijd wil ik hier wat gedachten delen over evangelisch-charismatische liturgie. Ik zal dat doen op waarderende toon. Er is voldoende kritiek te vinden over de ECL. Die is niet altijd onterecht maar vaak wel eenzijdig en vanuit een 'buitenperspectief'. Ik wil juist proberen om de waarde(n) en theologie er achter te beschrijven vanuit een binnen-perspectief.
Ik doe dat ook als ik worship-nerd. Vrijwel elke woensdag trek ik mij terug om te studeren over liturgie, (kerk)muziek en theologie. En dan dus in het bijzonder over de ECL.
Evangelisch-charismatische spiritualiteit
Voor ik mijn definitie geef van ECL is het goed om te duiden wat de evangelisch-charismatische spiritualiteit is. In 1989 beschreef Bebbington vier kenmerken van de evangelische spiritualiteit. MissieNederland voegde daar nog een vijfde aan toe. Evangelischen geloven (in) …
- …de Bijbel als gezaghebbende woord van God.
- …het verlossende werk van Christus (in plaats van ons eigen streven) als enige weg naar God.
- …de noodzaak van bekering en wedergeboorte door de Heilige Geest (Joh 3:8). Aandacht voor persoonlijke geloofsbeleving.
- …de verantwoordelijkheid om het Goede Nieuws -met en zonder woorden- te delen aan de hele schepping (Mat 28:19).
- …dat christenen geroepen zijn om de samenleving te dienen, met name in werken van barmhartigheid en gerechtigheid, maar ook door actief te zijn in politiek, onderwijs, (gezondsheids)zorg, etc.
Chrismatische spiritualiteit
Daarnaast is er de charismatische spiritualiteit. Kenmerken daarvan:
- Geloof dat de de Heilige Geest ons telkens opnieuw wil vervullen en bekrachtigen.
- De overtuiging dat de Gaven van de Geest ook nu ontvangen en beoefend mogen/moeten worden.
- Dat de Geest ons verbindt aan elkaar (kerk versterken en verrijken)
- Dat de Geest ons betrekt op Gods missie in de wereld (Koninkrijk van God weerspiegelen)
Het is goed om te beseffen dat evangelisch en charismatisch niet per se overlappen. Er zijn veel evangelische christenen/groepen die niet perse charismatisch zijn (bijvoorbeeld: Leger des Heils, of de Kerk van de Nazarener) en er zijn veel charismatische christenen die niet perse evangelisch zijn (in Nederland bijvoorbeeld de CWN-CWJ of de Katholieke Charismatische Vernieuwing).
In de evangelische liturgie en muziek is de charismatische spiritualiteit echter vaak ook aanwezig. Daarom zal ik ze hier samen beschouwen. Ik spreek telkens over ECL (Evangelisch-Charismatische Liturgie) of ECM (Evangelisch-Charismatische Muziek).
Wat is evangelisch-charismatische liturgie?
Evangelisch-charismatische liturgie is een (1) eenvoudige liturgie in (2) begrijpelijke taal waarin het accent ligt (3) uitvoerig zingen van liederen in een populair genre, (4) appellerende prediking over relevante thema's en (5) ruimte voor spontane participatie. Dit alles in een (6) herkenbare en informele stijl.
Zo kom ik tot zes kenmerken (waarbij ik sterk leun op Lester & Lim 2017 en op Drake 2018):
- Eenvoudige liturgie
- Begrijpelijke taal
- Uitvoerig zingen in een populair genre
- Appellerende prediking over relevante thema's
- Ruimte voor spontane participatie
- Herkenbare en informele stijl
In de volgende bijdragen pak ik deze kenmerken verder uit. Maar voor ik dat doe: Herken je deze kenmerken? Welke past er niet bij volgens jou? Welke zou jij toevoegen?
Over Bart Visser
Bart Visser is theoloog en musicus. Hij studeerde Piano-LM aan het conservatorium in Zwolle en Theologie aan de VU in Amsterdam. Hij is directeur van New Wine.