De rol van jouw kerk in het welzijn van jongeren

Ten eerste, zoals al verwacht, is het coronavirus niet meer een van de grootste zorgen van jongeren (16-25 jaar). De grootste zorgen (gemeten in voorjaar 2023) zijn inflatie, hoge gas- en energiekosten, de woningmarkt, het klimaat en tegenstellingen tussen groepen ofwel polarisatie. Verder is sinds vorig jaar een lichte daling te zien in psychische klachten, suïcidale gedachten en eenzaamheid. Dit lijkt positief, maar de dalende lijn lijkt zich nu al te stabiliseren, terwijl het niveau nog steeds vele malen hoger is dan voor de coronapandemie. De aanwezige medewerker van zelfmoordpreventielijn 113 gaf aan dat in hun cijfers zelfs nog geen enkele daling te zien is.

Wat ook opviel in de resultaten van het afgelopen half jaar is de observatie dat veel jongeren sociaal ongemak ervaren. De onderzoekers lazen veel opmerkingen als ‘Ik mis verbinding’ ‘Ik voel mij eenzamer in de maatschappij.’ ‘Er is afstand tussen vrienden ontstaan omdat iedereen elkaar minder zag. Dit heeft zich nooit volledig hersteld.’ ‘Ik vind het navigeren in sociale contacten, zowel met mijn vrienden als met mijn partner lastig.’  

Veel jongeren zitten dus niet lekker in hun vel, maar hebben bovendien moeite om zich met anderen te verbinden.

Veel jongeren zitten dus niet lekker in hun vel, maar hebben bovendien moeite om zich met anderen te verbinden. Dat terwijl ook de professionals weten dat juist sociale verbinding en de gesprekken waarin je kwetsbaar kunt zijn nodig en helpend zijn.

Met al deze bevindingen heb ik de neiging om over de daken te schreeuwen: Kerken, let op! Jij bent zo ontzettend waardevol!

Verbetering van welzijn

De onderzoekers vroegen ook aan de jongeren wat hen zou helpen in het verbeteren van hun welzijn. Dit waren de antwoorden:

1. Rust ervaren
   bijvoorbeeld afgestudeerd zijn, een huis hebben
2. Leefstijl
   Beter slapen, vaste dagstructuur, geen telefoon
3. Zelfacceptatie en zingeving
   Minder streng zijn voor zichzelf, minder kijken naar perfecte plaatje
4. Verbinding met anderen
   Iemand waar ze hun verhaal kwijt kunnen, gezelligheid, afleiding

Het is niet moeilijk om in ieder van deze vier punten terug te zien dat het evangelie van Jezus écht goed nieuws is. Het goede nieuws van het koninkrijk van God biedt een groter verhaal waarin de mens geschapen is in een bepaalde orde. Deze orde heeft niet de mens als kroon van de schepping, maar rust (de sabbat). Het is een verhaal dat zegt: Mens, jij bent genoeg! Je hoeft niet eerst te voldoen aan het perfecte plaatje voordat je van waarde bent. Ontdek de schoonheid die in jou gelegd is door jouw Maker. Ontdek daarbij ook jouw unieke eenzijdigheid, waardoor jij het niet alleen kán doen. Jij bent geschapen naar het beeld van God, die drie-in-één is. Natuurlijk ben jij ongelukkig als je niet in waardevolle verbinding bent met anderen. Je bent gemaakt voor relatie.

De kerk heeft in deze context, die het leven in volheid mist, een boodschap te delen die éch tleven brengt. Vanuit dé bron, Jezus, die zegt: 'Ik ben gekomen om het leven te geven in al zijn volheid.' 

Problemen delen

Aan het einde van de focusgroep bogen we ons over de vraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat jongeren hun problemen delen met anderen? Aan de focusgroep namen ook enkele jongeren deel. Eén van deze jongeren liet weten in haar eigen omgeving te zien dat jongeren het vaak wel proberen. Ze geven signalen af, waarmee ze hopen dat mensen in verbinding komen, maar jongeren zien soms ook niet hoe. Met ouders praten of met andere volwassenen is lastig. De volwassenen voelen niet aan dat je als jongere er behoefte aan hebt, of ze hebben er geen ruimte of tijd voor, of je voelt als jongere de veiligheid niet om wat te delen.

Groepsgroottes

In dit gesprek deelde ik het model over groepsgroottes van Mike Breen. Dit model vind je ook terug in Samen Jong bij de kernwaarde Warme gemeenschap. Het model is gebaseerd op onderzoek naar de sociale groepsgroottes in geloofsgemeenschappen. Het bijzondere is dat elke groepsgrootte zijn eigen kracht en waarde heeft in de sociale cohesie.

In de bevindingen uit het onderzoek en uit de reflecties valt mij namelijk het volgende op:

1. Er wordt disconnectie ervaren in de publieke ruimte.
2. De intieme ruimte wordt steeds meer geprofessionaliseerd, doordat de ‘gewone mens’ verleerd is betekenisvolle relaties op te bouwen en gesprekken te voeren.
3. De intieme ruimten die jongeren nog wel hebben, bestaan veelal uit leeftijdsgenoten (hun vriendengroepen) en daardoor missen ze vaak een ander boven-generationeel perspectief.

Disconnectie publieke ruimte

Volgens het model van Breen is de publieke ruimte de groepsgrootte vanaf 75 of meer personen. Denk aan onze kerkdiensten, maar ook een concert, school of onze hele Nederlandse maatschappij. De groep is te groot om iedereen te kennen, maar deze groepsgrootte kan wel het ‘wij-gevoel’ versterken. Het gevoel dat je ergens bij hoort. Tenminste als er een gezamenlijk verhaal is waar jij jezelf aan kunt en wilt verbinden. Voel jij je niet verbonden aan het gezamenlijke verhaal van de grote groep dan versterkt de publieke ruimte juist het gevoel van eenzaamheid. Je wordt namelijk extra bewust van het missen van een verbinding met de ander. Dit lijkt ook wel nu te spelen in Nederland, juist ook vanwege de zorg om tegenstellingen tussen groepen en de polarisatie.

Professionalisering intieme ruimte

Een ander opvallende hierin is het belang van de intieme ruimte (2-3 personen). Daar waar de veiligheid ontstaat waardoor je kwetsbaar kunt zijn. Als de jeugdhulpverlening inziet dat het nodig is dat jonge mensen hun verhalen delen, is het de vraag waar dit soort intieme ruimtes zijn. Ze worden gemist. Jeugdhulpverlening ziet vooral een oplossing in het verder professionaliseren van deze intieme ruimte: 'Jongeren moeten de weg beter vinden naar decanen, huisarts, coaches, psychologen en mentoren.' Maar als dit onze enige focus is, slaan we de plank mis.

Het gevolg is namelijk dat je de druk op de jeugdzorg ofwel scholen verder opvoert. Bovendien blijft een professional altijd op afstand, omdat je professional bent. Er zal daardoor altijd een drempel ervaren worden om zo’n intieme ruimte te benaderen of échte liefde te ervaren.

Die ruimten waar mensen de mogelijkheid voelen om te delen waar ze in het leven tegenaan lopen, ontstaan ook vanuit de vertrouwde relaties die je opbouwt in de sociale en persoonlijke ruimten. Dan ontstaat er de vertrouwdheid om een intiemere ruimte te vormen waarin de veiligheid ontstaat om je kwetsbaar op te stellen.

Jongeren hebben weinig volwassenen om zich heen waar ze naartoe kunnen gaan met hun problemen

Intergenerationele verbinding

Toen ik mijn observatie neerlegde in de focusgroep gaf een van de jongeren aan dat zij inderdaad herkende dat veel jongeren weinig volwassenen om zich heen hebben waar ze naar toe kunnen gaan. Ouders zijn ook vaak niet de mensen waar ze als eerste naar toe stappen. Dat is ook vanuit de ontwikkelingspsychologie goed te verklaren: Je zit nou eenmaal in een fase waarin je losmaakt van de identiteit van je ouders. Bovendien blijken die ouders en andere volwassenen net zo goed product te zijn van onze samenleving en hebben ook zij moeite om betekenisvolle relaties op te bouwen. Ofwel uit eigen sociale ongemak, ofwel uit een leven waarin geen rust en ruimte is om daaraan te bouwen. Terwijl andere generaties ook helpen om een ander perspectief te geven. Om zicht te geven op een leven na je eigen levensfase.

Kerk aan zet

Wat betekenen deze observaties voor jou en jouw kerk? Daarover nadenkend kom ik op een aantal tips:

1. Laat je weer verwonderen en aanvuren door de waarde van de boodschap van Jezus, van de kerk en haar missie voor onze samenleving. Secularisatie en krimp van de kerk kan je misschien onzeker laten voelen, maar zie wat voor leven zit in het evangelie.
2. Wees gunnend aanwezig in de samenleving. Laten we niet tegenover de samenleving staan, in een houding van jullie doen het verkeerd. Of vanuit een houding wij moeten jullie bekeren. Wij hoeven de ander niet te bekeren. Als iemand dat doet is dat God. Laten wij vooral opkomen voor de bloei van alle jongeren. Zegen de niet-kerkelijke jeugdwerkplekken (zaosl scouting, welzijnswerk, jeugdhulp, sportverenigingen) en help hen ook plekken te worden waar jongeren gezien worden.
3. Investeer in de kerk zowel in jeugdwerk als in het intergenerationeel gemeenschap zijn.
   De jeugdwerkgroepen (club, catechisatie e.d.) bieden een persoonlijke ruimte aan. Die zijn waardevol als plekken waar jongeren zich gezien en gekend voelen. Investeer ook in de vrijwilligers die dit leiden. Zij hebben een belangrijke rol in het aanbieden van die intieme ruimte waarin jongeren hun hart en worstelingen kunnen delen. Train hen ook hoe ze dit ook veilig kunnen doen. Zodat er geen mogelijkheid ontstaat voor ongezonde situaties, waarin grensoverscheidend gedrag of manipulatie de kans krijgt. Zorg er echter voor dat je de intergenerationele relaties niet vergeet. Ga bijvoorbeeld aan de slag met Samen Jong. Help als ouders ook in het spotten van die volwassenen in je geloofsgemeenschap die een veilige haven kunnen zijn voor hun kinderen. Help die relaties te versterken.
4. Stimuleer betekenisvolle gesprekken in de geloofsgemeenschap. Ik weet dat hier best wat weerstand ervaren wordt, want ook de volwassenen zijn dit verleerd. Het aanspreken van een vreemde voelt ongemakkelijk, maar we moeten door die spanning heen om tot verbinding te komen. Help je gemeente hiermee. Zoek naar manieren om dat gedrag te stimuleren: maak ruimte in je viering om even je buurman/vrouw te groeten. Geef korte reflectievraag om er even over te hebben in 2-3 tallen. Organiseer maaltijden om informele gesprekken te stimuleren. Preek er een keer over of schrijf een artikel over het belang ervan.

Na de ontmoeting met de focusgroep realiseer ik mij nog meer hoe bijzonder het is dat we als alliantie MissieNederland aan zulke tafels als deze focusgroep mogen aanschuiven. Men staat dan soms vreemd te kijken als ik vertel dat ik de evangelische alliantie vertegenwoordig die gelooft in de waarde van de kerk en haar missie. Het is elke keer weer leuk om te merken hoe dit gewaardeerd wordt. Kerk, ik vind je mooi! Jij brengt leven in een wereld die het leven in al zijn volheid mist.