Armoede is wereldwijd (ook in Nederland) nog steeds een probleem. Toch is er hoop. Als kerk kunnen we een betekenisvolle bijdrage leveren aan het bestrijden van armoede en het brengen van leven. Maar hoe spreek je er eigenlijk over in je eigen gemeente op een manier die iedereen bij het onderwerp betrekt? Paulien Vervoorn geeft (s)preektrainingen en schreef er een blog over naar aanleiding van een spreekbeurt voor World Vision tijdens de New Wine Zomerconferentie:
Hoe vul ik een workshop van vijf kwartier over hoop voor kinderen in armoede? Vorige week sprak ik namens World Vision op de zomerconferentie van New Wine. Ik nam als uitgangspunt de radiopreek die ik vlak ervoor had geschreven voor het radioprogramma Groot Nieuws van de Evangelische Omroep. Omdat het een workshop was, breidde ik het uit met een aantal werkvormen. Hopelijk inspireren ze jou bij het maken van jouw preek of workshop.
[Intro] Laat positie kiezen en ga in gesprek aan de hand van dilemma’s
Ik vertelde een aantal ervaringen in onder meer Zuid-Afrika (waar ik vijf weken stage liep toen ik 20 was) en Kenia (waar ik een jaar werkte toen ik 21 was). Daarna legde ik de bezoekers steeds één dilemma voor:
- Meer visionair of oog voor die ene?
- Meer hart voor kinderen ver weg of dichtbij?
- Eerder afgestompt of eerder overspoeld?
- Word je blijer van geld doneren, bidden of kaarten schrijven?
De workshopbezoekers namen steeds hun positie in op een denkbeeldige lijn en vertelde aan elkaar waarom ze die plek hadden gekozen. Op deze manier gingen we met elkaar in gesprek en inspireerden we elkaar. Doordat we met een kleine groep waren, kwamen veel mensen aan het woord. Ik vond zelf de reacties erg boeiend. Wat werd gedeeld, liet ik terugkomen in de preek.
Voor de preek gebruikte ik onderstaande radiopreek als uitgangspunt.
Een paar verschillen: Ik verdeelde de tent in tweeën en vroeg aan de ene helft zich te verplaatsen in de arme vrouw. Hun reacties verwerkte ik in deel 1 van de preek. De andere helft van de tent verplaatste zich in Elisa. Hun reacties verwerkte ik in het tweede deel van de preek.
[Kern] Hoop voor kinderen in armoede
(oorspronkelijke titel: Lichtpuntjes in armoede)
Als kind zong ik ’s avonds ‘Ik ga slapen, ik ben moe’. En het derde coupletje:
‘Zorg voor de arme kind’ren, Heer, en herstel de zieken weer. Ja, voor alle mensen saâm,
bid ik U in Jezus naam.’
Ik ben dankbaar dat ik al jong leerde voor anderen te bidden. Maar voor alle mensen saam? Het is zo groots. De beelden op tv van de arme kinderen kunnen je zo verlammen.
Bij mij past het meer om te kijken naar verhalen van individuen. Vandaag hoor je daarom hoe Elisa lichtpuntjes bracht in het leven van één arme weduwe. Ter inspiratie voor jou, om te kijken voor wie jij iets kunt betekenen.
Lees mee met 2 Koningen 4
1 Op een keer riep de vrouw van een van de profeten Elisa’s hulp in: ‘Mijn man, uw dienaar, die zoals u weet altijd groot ontzag had voor de HEER, is gestorven. Nu zal mijn schuldeiser komen en mijn twee kinderen als slaven meenemen.’ 2 ‘Wat kan ik voor u doen?’ vroeg Elisa. ‘Vertel me eens, wat hebt u nog in huis?’ ‘Alleen een kruikje olie, heer,’ antwoordde ze, ‘verder niets.’ 3 Toen zei Elisa: ‘Ga bij uw buren kruiken en kannen te leen vragen, lege, zo veel als u er krijgen kunt. 4 Als u weer thuiskomt, doe dan de deur achter u en uw kinderen dicht en giet uw olie in die kruiken en kannen over; telkens als er een vol is, neemt u een volgende.’ 5 Thuisgekomen sloot de vrouw de deur achter zich. Terwijl haar kinderen haar de kruiken en kannen een voor een aangaven, goot ze de olie over. 6 Gaandeweg raakten ze allemaal vol. ‘Geef de volgende eens aan,’ zei ze tegen haar zoon. Maar die antwoordde: ‘Er zijn er niet meer.’ Toen hield de olie op te vloeien. 7 De weduwe ging terug naar de godsman en vertelde hem wat er gebeurd was. ‘Die olie moet u verkopen om uw schuld af te betalen,’ zei hij. ‘En van wat er overblijft kunnen u en uw kinderen leven.’
De weduwe
Wat voor gevoel komt naar boven als je denkt aan die vrouw? Angst? Paniek? Verdriet?
Haar man was overleden. Nu komt er een schuldeiser haar kinderen ophalen als slaven. Volgens de joodse wetten zou hij goed voor hen moeten zorgen en hen na zes jaar weer vrij moeten laten. Maar welke garantie heeft ze? Grote kans dat de schuldeiser geen Israëliet was, maar een aanhanger van de Baäldienst en lak had aan die wetten. Misschien wilde hij haar kinderen wel doorverkopen. Wat zou je in zo’n situatie doen? Ik weet niet wat ik zou doen. Zij wel. Ze roept hulp in. Van de profeet Elisa. En eigenlijk van God zelf, omdat ze weet dat een profeet in nauwe verbinding staat met God. Wat een voorbeeld. Met haar nood vlucht ze naar de Heer.
Een aantal jaar geleden nodigde Compassion me uit met een groep sprekers naar Haïti te gaan. Compassion helpt kinderen in extreme armoede. Een van die kinderen was Jean-Pierre.
Armoede gaat vaak over je onveilig voelen, schaamte, angst, je waardigheid, je vrijheid verliezen.
De contactpersoon legde uit dat armoede veel verder gaat dan wat wij zagen. Wij zouden kunnen denken dat het nog meeviel als we haar huisje zagen. Maar we wilden niet weten wat er zich ’s nachts allemaal afspeelde in het kamp. Armoede gaat vaak over je onveilig voelen, schaamte, angst, je waardigheid, je vrijheid verliezen.
De vader van Jean-Pierre was vermoord. Ik vroeg zijn moeder hoe zij dealde met haar situatie. Met een brede smile vertelde ze dat ze elke avond Psalm 23 citeerden. ‘De Heer is mijn Herder, het ontbreekt mij aan niets... Al ga ik door een donker dal, U bent bij mij.’ ‘Je bent een krachtige vrouw’, zei ik. Ze was even stil. ‘Ik weet waar mijn kracht vandaan komt...’
Elisa
‘Wat kan ik voor u doen?’ vraagt Elisa. Dat lijkt me nogal wiedes. Haar helpen! Een crowdfundingsactie op touw zetten, in gesprek gaan met haar schuldeisers. Zoiets. Maar dat doet hij allemaal niet. Hij stelt haar de vraag: ‘Wat kan ik voor u doen?’
Het doet me terugdenken aan onze bezoeken aan gezinnen in Haïti. We namen altijd iets mee voor de kinderen en voor het gezin. ‘Waar kunnen we voor bidden?’ vroegen we vaak aan het einde van een gesprek. Ik zat te wachten op antwoorden als: ‘Bid dat we voldoende te eten hebben.’ Of: ‘Bid dat mijn man werk vindt.’ Of iets dergelijks. Bijna altijd kregen we een ander antwoord. ‘Bid maar dat we ons vertrouwen op de Heer blijven stellen.’
‘Wat kan ik voor u doen?’
Het valt me overigens op dat Elisa niet op antwoord wacht, maar meteen doorgaat met de vraag: ‘Wat hebt u nog in huis?’ Een kruikje olie. Om mee te bakken of licht mee te maken. Dat is het. In onze ogen stelt zo’n kruikje niks voor, maar in Gods ogen is het kleinste bruikbaar. Elisa geeft haar een aantal opdrachten: kruiken verzamelen, de deur dichtdoen en gieten. Het klinkt als een slecht idee. Hoe ga je aan je buren vertellen dat je kannen en kruiken wilt lenen? Maar deze vrouw gáát. Net zoals Noach in geloof een ark bouwde, gaat deze vrouw naar de buren.
God vermenigvuldigt dat kleine beetje olie.
Zodra ze de kannen en kruiken in huis heeft, moet ze de deur dichtdoen. God vermenigvuldigt dat kleine beetje olie. Later zou Jezus iets vergelijkbaars doen met broden en visjes. Niet zomaar een beetje extra creëren, nee, Hij geeft in overvloed. Zo is Hij. Natuurlijk kan Hij als geen ander iets uit niets scheppen, maar vaak gebruikt Hij wat voorhanden is.
Dit verhaal werpt een ander licht op armoede. Elisa die een lichtpuntje is voor deze vrouw. Wat zeg ik? Ze krijgt haar waardigheid terug. Ze mag doen wat ze wel kan: kannen en kruiken verzamelen, gieten en de olie verkopen, zodat ze haar schuld kan afbetalen. Elisa brengt op die manier een omkeer in haar leven. Ze is weer vrij!
Ten diepste gaat het verhaal verder.
Elisa wees vooruit naar Degene die bevrijdt: Jezus.
We lijken op die vrouw. Én we mogen lijken op Elisa, op Jezus, door een verandering te brengen voor de mensen om ons heen. Dichtbij en ver weg.
Voor wie mag God jou vandaag inschakelen?
[Afsluiting] In gesprek dankzij een dobbelsteen
(zie voor meer ideeën week 12 in Zin in preken)
We gingen ten slotte in drietallen in gesprek over deze zes vragen:
Wat spreekt jou vooral aan in het verhaal van Elisa en de vrouw?- Hoe kun jij een kind in armoede laten weten dat het wat in huis heeft?
- Wat heb jíj in huis om hoop uit te leven voor kinderen in armoede?
- Over die binnenkamer: (op welke manier) bid je voor kinderen in armoede?
- Voor wie wil jij een Elisa zijn?
- Overweeg je mee te doen met Chosen?
Thema: Vrij van armoede
Over Paulien Vervoorn
Paulien Vervoorn is spreker, auteur en eigenaar van trainingsbureau Geloofwaardig Spreken. Ze geeft (s)preektrainingen aan kerkelijke sprekers. Haar drive is: trainingen voor kerken met impact. Dit artikel werd met toestemming overgenomen van haar website: https://www.geloofwaardigspreken.nl/armoede/
