Als het gaat over het belang van missionair zijn, kun je soms de indruk krijgen dat het op gespannen voet staat met het zijn van een kerk. Het is al een heel geregel om de boel 'aan de binnenkant' op orde te krijgen: vieringen, onderwijs, pastoraat. Als je dan óók nog naar buiten moet, is dat alleen maar extra. Iets wat erbij komt. Als dat je gevoel is, heb ik goed nieuws voor je: het ligt iets genuanceerder. In dit artikel stel ik namelijk wat vraagtekens bij de scheiding tussen 'binnen en buiten' als het gaat om de missionaire opdracht.
Want als ik kijk naar de Bijbel zie ik niet één missionaire opdracht, maar twee. Twee opdrachten die Jezus geeft met een missionair karakter. Opdrachten die gaan over getuigen in de wereld, opdat mensen gaan geloven. Weet je welke twee ik bedoel?
Ga op weg en maak alle volken tot mijn leerling. En?
Ik geef jullie een nieuw gebod: Heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal IEDEREEN zien dat jullie mijn leerlingen zijn.
Johannes 13 vers 34-35
Verderop in Johannes bekrachtigt Jezus deze opdracht in een gebed naar zijn hemelse Vader:
Ik bid niet alleen voor hen (zijn leerlingen), maar voor allen die door hun verkondiging in Mij geloven. Laat hen allen één zijn, Vader. Zoals U in mij bent en ik in U, laat hen ook in Ons zijn, OPDAT DE WERELD GELOOFT dat U Mij hebt gezonden.
Johannes 17 vers 20-21
Kerkzijn als onderdeel van de missionaire opdracht
Wat als kerkzijn net zo goed onderdeel is van de missionaire opdracht? Wat als de missionaire opdracht niet een kwestie is van het werk buiten de gemeenschap, maar er een logische samenhang zit tussen de opdracht ‘ga op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen’ en de opdracht ‘een liefdevolle eenheid te zijn’.
Door jullie liefde voor elkaar, door jullie eenheid zal de wereld geloven. Door de eenheid van de kerk zal de wereld geloven.
Als ik met een strategische blik kijk naar deze opdracht, lijkt deze opdracht niet heel sterk. Dat op weg gaan is strategisch wat sterker. Je ontmoet mensen als je op weg gaat en je kunt ook gewoon je beste mensen uitzenden. Je kan er beleid op maken. Maar een liefdevolle eenheid vormen? Daarin schieten we flink tekort. Zie ook alle kerkscheuringen en conflicten in lokale kerken. Toch heeft God wel vaker manieren waarvan ik kan denken: nou, zou U dat niet anders doen? Een paar mensen met een heel horde wilde dieren samen op een boot... Zou U dat wel doen? Maar Jezus kiest ervoor om zijn kerk in te zetten in zijn missie. Die keuze is onderdeel van het evangelie zelf. We hebben niet alleen een boodschap te delen buiten de kerk, de kerk zelf is ook de belichaming van de boodschap.
Adem diversiteit in – Adem eenheid uit
Wat als het kerkzijn ook onderdeel is van de missionaire opdracht? Wat als de opdracht 'ga op weg' en de opdracht 'vorm een liefdevolle eenheid' met elkaar zijn verbonden? Wat als dit het missionair ademhalen is van de kerk? Het inademen van diversiteit – het uitademen van eenheid.
Wonderlijk genoeg zie je in het verhaal van Pinksteren, op het moment dat de Geest wordt uitgestort, niet dat de leerlingen meteen keihard gaan hollen. Sterker nog: het werkelijk op weg gaan naar de uiteinden van de aarde, komt eigenlijk pas later. Pas op het moment dat de eerste christenen in Jeruzalem vervolgd worden. Dan worden ze gedwongen om op weg te gaan en komt het evangelie verder buiten Jeruzalem. Maar wat er wel gebeurt op het moment van de uitstorting van de Heilige Geest, is dat de mensen gaan spreken in vreemde talen. De volken waren aanwezig op dat moment. Jeruzalem was een wereldstad waar mensen van heinde en ver zich in vestigden of naar toe reisden voor in dit geval het Joodse pinksterfeest. En zij hoorden het evangelie in hun eigen taal! En daarmee ademde de eerste vroege kerk diversiteit naar binnen. Diversiteit in cultuur, taal en gewoonten. En vervolgens lees je dat ze samen een gemeenschap vormden. Ze kwamen trouw en eensgezind bij elkaar in vreugde en eenvoud. Adem uit.
En de Heer breide hun aantal dagelijks uit met mensen die gered wilde worden.
Met het inademen van diversiteit, die volken die we op weg - 'buiten' - ontmoeten, ontstaat er als vanzelf meer spanning op de eenheid 'binnen'. Maar een liefdevolle eenheid in die groter wordende diversiteit zal een nog groter getuigenis zijn van Jezus zijn grootheid. Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerling. Adem diversiteit in – Adem eenheid uit.
Praktische implicaties
Wat als het kerkzijn een onderdeel is van de missionaire opdracht? Als dat zo is dan heeft dit ook praktische implicaties voor ons als deel van het lichaam van Christus, voor ons als gelovigen. Want dit idee van missionair ademhalen roept ook vragen en gedachten op:
- Hoe helpen we onze gemeenteleden in dit missionair ademhalen?
- Waar krijgt onderwijs rond het omgaan met conflicten, diversiteit, meningsverschillen en verschil van behoeften een plek in onze kerk, waardoor zij dit ook buiten de kerk (bij het gaan) kunnen inzetten?
- De gerichtheid op wereldwijde missie (op weg gaan) krijgt hierin een belangrijke rol in het blijvend zoeken en bereiken van diversiteit. Welke plek krijgt wereldwijde missie in onze kerk?
- Met het missionair ademhalen wordt onze eenheid met andere kerken in onze woonplaats nog belangrijker. Jezus ziet niet verschillende kerken, maar één lichaam. Hoe versterken we die liefdevolle eenheid en kunnen we samen leven brengen in onze stad of wijk?
- Hoe heeft gemeenschapsvorming, ofwel gemeentestichting een plek in ons missionair werk en denken? Denk ook aan mensen die nu niet passen in de vormen van kerk die we kennen. Mensen met autisme, of ver verwijderd van huidige kerkvormen en tradities.
- Er is in Nederland juist een grote nood en gebrokenheid rond het zijn van een gezonde gemeenschap, denk aan groeiend eenzaamheid, polarisatie, conflicten en gebrokenheid in gezinnen. Juist nu kan de gemeenschap van en om Jezus heen goed nieuws zijn.
Geloven we nog dat de wereld een kerk nodig heeft?
Maar in de kern begint het met de vraag:
Geloven wij nog in de kerk? Geloven we nog dat de wereld een kerk nodig heeft? Dat Nederland een kerk nodig heeft om de lengte, breedte en diepte van de liefde van Jezus te leren kennen?
Geloof jij zelf nog in de kerk? Ik werk nu al jaren in en om de kerk en ik moet heel eerlijk bekennen dat mijn geloof in de kerk regelmatig tekortkomt. Als jeugdwerker had ik een diep verlangen dat jonge mensen Jezus zouden leren kennen, maar zijn lichaam? Nee, dat niet. Ik hield ze liever samen met leeftijdsgenoten, daar waar het gezellig is en waar gelijkgestemden zijn. En gaandeweg ben ik gaan beseffen dat de diversiteit van mensen waarmee ze opgroeien, belangrijker is dan de homogene activiteiten waar ze uitgroeien.
En als het gaat om mijn eigen kerkgang was ik vooral op zoek naar een kerk waarin ik mijzelf herkende en niet waarin de wereld Jezus herkent. Liever mensen met dezelfde geloofstaal, dezelfde smaak in aanbiddingsmuziek en ook graag mensen die net als ik extravert en gezellig zijn. Want een liefdevolle eenheid vormen met mensen die anders zijn dan mij kost moeite. Dat kan ik niet in mijn eentje. Daar heb ik Gods Geest voor nodig en zijn vrucht van vriendelijkheid, geduld en zelfbeheersing. Adem diversiteit in, adem eenheid uit. Opdat de wereld gelooft.
Missionair ademen in een individualistische cultuur
We zijn hier in Nederland (nog) echt slecht in. Maar ook al aan het begin van de kerk - bijna 2.000 jaar geleden - bleek dit een grote uitdaging te zijn. Lees de brieven van Paulus er maar op na. Bijzonder genoeg is het resultaat van de opdracht 'ga op weg en maak leerlingen': nieuwe geloofsgemeenschappen. Het uitademen resulteert in nieuwe geloofsgemeenschappen. En ze lijken allemaal te worstelen met die opdracht: heb elkaar lief en vorm een eenheid.
En in Nederland, in het westen komt nog een extra complicatie erbij. Wij leven in een cultuur die gericht is op het geluk van het individu, in plaats van de waarde van het collectief. Wij leven in een cultuur waarin er vaker wordt gepreekt over de Bijbeltekst 'Mijn lichaam is een tempel van Gods Geest' dan over tekst: 'Jullie vormen samen een tempel van Gods Geest'.
Jullie zijn het licht van de wereld wordt eerder geïnterpreteerd als 'Ik ben een lichtje'
Jullie zijn het licht van de wereld wordt eerder geïnterpreteerd als 'Ik ben een lichtje': 'This little light of mine. I’m gonna let it it shine.' Oh, en heel eerlijk: dat is ook zoveel makkelijker. Een tempel vormen voor Gods Geest in mijn eentje is zoveel makkelijker. Me, myself and I houden namelijk van dezelfde soort aanbiddingsmuziek. We spreken elkaar nooit tegen. En in mijn eentje een lichtje zijn is een stuk makkelijker. Ik gooi het evangelie over de schutting van mijn buurman of collega en ik kan weer lekker terug naar mijn eigen leventje en vriendenkring. Jij in jouw klein hoekje en ik in 't mijn.
Geloven in Nederland is ondertussen zo geïndividualiseerd dat er een steeds grotere groep ontstaat die zegt: Ik geloof wel, maar ik heb geen kerk nodig. Niet realiserend dat wanneer jij een volgeling van Jezus bent, je vanzelf onderdeel wordt van zijn lichaam. De vraag is: geloof jij dat God zijn kerk, jou in verbinding met anderen wil gebruiken in zijn missie? Wil jij mee in de ademhaling van de missionaire opdracht?
Als wij naar buiten gaan gunnen wij dan mensen ook de kerk, zijn lichaam?
Een gemeenschap waar de wereld vol verbazing naar kijkt: 'Hè? Kom op: we leven in een cancelcultuur. Iemand heeft jou veracht, gekleineerd en belachelijk gemaakt en toch... toch kies je ervoor om die ander lief te hebben, verzoening na te streven en een eenheid te vormen? Wie doet zoiets?
Ik ken iemand die dat heeft gedaan, zelfs tot aan de dood.
Wat? Wij leven in een cultuur waarin jouw eigen geluk vooropstaat. En jij bent bereid om je eigen geluk en comfort, en favoriete worshipmuziek aan de kant te zetten voor een ander? Wie doet zoiets?
Wij kennen zo’n iemand. Niet zomaar iemand, maar God die bereid was om de hemel met zijn overweldigende aanbidding in te ruilen door mens te worden. Voor ons. Die ons zo lief had dat hij bereid was om te sterven.
Wat als de kerk missionair gaat ademhalen. Ik geloof dat Jezus zijn kerk die potentie heeft gegeven.
Thema: Pinksterconferentie 2023Dit artikel is een samenvatting van onze bijdrage aan het seminar 'Als de kerk naar buiten gaat' op de Pinksterconferentie van 2023. Ontdek op onze themapagina meer artikelen en mogelijkheden om met jouw christelijke geloofsgemeenschap of community een volgende stap te zetten.
Over Martine Versteeg
Martine Versteeg is interim-directeur van MissieNederland en netwerkleider Kerk & Jeugd.
