Hoe ga je als kerk om met coronaverdeeldheid?

Corona heeft ons verdeeld

Johannes: Mijn vriend Helmut en ik zijn allebei enthousiast voor onze Heer onderweg. Gods missie in de wereld – dat is ons leven. En we hebben elkaar altijd goed begrepen. Ook wanneer anderen hem of mij verkeerd begrepen, verwierpen of zelfs uit hun vriendenkring stootten. Ik had me niet kunnen voorstellen dat er een onderwerp zou zijn dat ooit verdeeldheid tussen ons zou kunnen zaaien. En toen kwam corona. Nee, we zijn nog geen tegenstanders geworden, maar de vraag hoe je deze om zich heen grijpende pandemie moet zien, domineert ons gesprek en graaft een steeds dieper wordende kloof tussen ons. Helmut kan (of wil) niet begrijpen hoe ik zo blind kan zijn en het voor de hand liggende over het hoofd zie. 

Eberhard: Echt geruzied over corona en de tegenmaatregelen wordt in mijn persoonlijke omgeving nog niet. Misschien houden de mensen wel rekening met het relatief zware ziekteverloop toen ik in het voorjaar zelf door corona getroffen werd, waarvan ik tot op heden nog niet voor de volle honderd procent hersteld ben. Ik zie echter de laatste weken een toenemende strijd over de kwestie kerkdiensten. Mensen die ver van de kerk afstaan, hebben toenemende bezwaren tegen de ´speciale behandeling´ van kerken en gemeenten. En een deel van de christenen discussieert met stelligheid over de vraag of het verantwoord en solidair is, wanneer kerkdiensten nog altijd als fysieke samenkomsten worden gehouden. Zelfs wanneer ze hierbij alle hygiënevoorschriften en maatregelen in acht nemen, klinkt het verwijt van onverantwoorde­lijk en onsolidair gedrag steeds luider. Aan de andere kant krijgen gemeenten die besloten hebben uitsluitend online samen te komen het verwijt van kleingelovigheid en onderworpenheid aan de wereldse staatsmacht over zich heen.

Inmiddels vergaat het veel, heel veel christenen om ons heen net zo. De verscheurdheid gaat door gemeenten, geloofsgemeenschappen en kerken heen, en wel dwars door alle kerkelijke richtingen. Of zo´n pandemie wel echt bestaat, wie deze wereldwijde onrust in scene gezet heeft en wie daar uiteindelijk van profiteert en hoe christenen zich daartegen zouden moeten verdedigen – dit alles verdeelt miljoenen anders zo trouwe volgelingen van de Here Jezus.

De verscheurdheid gaat door gemeenten, geloofsgemeenschappen en kerken heen, en wel dwars door alle kerkelijke richtingen.

Waarom is dit? En hoe kunnen volgelingen van de Heer elkaar hierin weer vinden? Is die verbroken eenheid te herstellen? En zo ja – hoe dan? 

Zonder eenheid gaat het niet

Volgelingen van Jezus hebben hun leven principieel onder de leiding van hun Heer gesteld. Daarom noemen ze zich ook volgelingen. En heeft Jezus zijn volgelingen dan achtergelaten zonder kennis over wat Hij van hen verwacht, waarheen Hij hen zendt en in welke gezindheid? Hierbij valt op dat de Heer in dit verband aan de eenheid onder de christenen een zeer hoge, zo niet de hoogste prioriteit heeft gegeven. In zijn hogepriesterlijk gebed bidt Jezus tot de Vader: 

„Ik zend hen naar de wereld, zoals U Mij naar de wereld hebt gezonden. Ik heb Mij geheiligd omwille van hen, zo zullen ook zij door de waarheid geheiligd zijn. Ik bid niet alleen voor hen, maar voor allen die door hun verkondiging in Mij geloven. Laat hen allen één zijn, Vader. Zoals U in Mij bent en Ik in U, laat hen zo ook in Ons zijn, opdat de wereld gelooft dat U Mij hebt gezonden. Ik heb hen laten delen in de grootheid die U Mij gegeven hebt, opdat zij één zijn zoals Wij: Ik in hen en U in Mij. Dan zullen zij volkomen één zijn en zal de wereld begrijpen dat U Mij hebt gezonden, en dat U hen liefhad zoals U mij liefhad.“ (Johannes 17 vers 18-23).

Volgens de Here Jezus is de eenheid van zijn volgelingen een van de wezenlijke voorwaarden voor effectieve missie in de wereld. Ze moeten net zulke ambassadeurs worden als Hij. De apostel Paulus onderstreept zelfs, dat ze namens Christus ambassadeurs van de verzoening moeten zijn (2 Korintiërs 5 vers 19-20). Niet twist, verdeeldheid en strijd over meningen moet hun leven kenmerken, maar eenheid onder elkaar en met hun Heer. Paulus schrijft: „Broeders en zusters, in de naam van onze Heer Jezus Christus roep ik u op om allen eensgezind te zijn, om scheuringen te vermijden, om in uw denken en uw overtuiging volkomen één te zijn!“ (1 Korintiërs 1 vers 10). Twist is dus geen optie. Aan de Romeinen schrijft Paulus: „Aanvaard mensen met een zwak geloof zonder hun overtuiging te bestrijden“ (Romeinen 14 vers 1). En dan voert hij een hele rij twistpunten op die toen speelden. Het ging om het juiste gedrag, het houden van bepaalde dagen, spijswetten, enzovoorts. Dat alles mocht de gemeente van Christus niet verdelen. De apostel Paulus zou vermoedelijk de twistpunten over de juiste christelijke omgang met de pandemie ook in zijn lijst met verschillende meningen in Romeinen 14 hebben opgenomen.

Wij christenen worden opgeroepen om de eenheid in ons geloof te zoeken, en dat te midden van alle uiteenlopende meningen. Van deze eenheid hangt onze geloofwaardigheid in de wereld af. Daaraan moeten de mensen onze Here Jezus herkennen. En wat kan in het leven van christenen belangrijker zijn dan dat?!

Wij christenen worden opgeroepen om de eenheid in ons geloof te zoeken

Corona verdeelt ons meer en meer. We hebben niet alleen verschillende meningen, maar die brengen ook nog eens een diepe kloof tussen ons teweeg. Daarom hebben we verzoening nodig. 
Bijbelse verzoening gaat in principe van de volgende stappen naar eenheid uit: (a) de waarheid herkennen en de oorzaken van de verdeeldheid benoemen; (b) Gods perspectief aanvaarden; (c) beschadigingen belijden en vergeven; (d) werken aan een gemeenschappelijk perspectief^[1]. Wij vinden het noodzakelijk om alle stappen van dit proces verder uit te werken.

^{Het artikel gaat verder onder de foto.}

De waarheid herkennen – oorzaken van de verdeeldheid benoemen

Wat verdeelt ons christenen met betrekking tot corona? Bij nader inzien zijn dat (a) de kwestie van de oorsprong van de pandemie of van wat als pandemie wordt afgeschilderd; (b) de bedoelingen die achter corona zouden steken; (c) de houding van de regering in de zogeheten bestrijding van de pandemie; (d) zin en onzin van geplande vaccinaties.

Ten eerste: Waar de grote meerderheid van de christenen de algemeen heersende versie over het ontstaan van de pandemie volgt en zogeheten wetenschappelijke verklaringen over het ontstaan en de verbreiding van het virus geloofwaardig vindt^[2], vermoedt een aanzienlijk aantal christenen, vooral in conservatieve kringen, een krachtig complot achter het fenomeen. Zij verzet zich tegen alle maatschappelijke maatregelen en uit duidelijk haar bevreemding over de reactie van de meerderheid van de christenen. Die meerderheid wil die geest van samenzwering, de tekenen van de eindtijd en de antichrist nog maar steeds niet herkennen of erkennen. Daarbij is de oorsprong van deze beweringen nauwelijks na te trekken. Waar komen zulke verwijten vandaan, wie heeft ze geformuleerd en waarom zouden christenen deze stemmen moeten geloven? – dat alles blijft duister. Overigens geldt dat bijna net zo voor de kant van de mensen die aan de wetenschap geloof schenken. Vraag je bij hen na, dan worden weliswaar belangrijke weten­schappers, maatschappelijke autoriteiten en dergelijke genoemd, maar een kritische discussie over de weten­schap­pe­lijke theorieën is maar al te vaak ver te zoeken. Uiteindelijk rest de meeste betrokkenen slechts hun ‘geloof’ in wat ze ieder voor zich gehoord of gelezen hebben. Zijzelf kunnen weinig tot niets werkelijk bewijzen. De twist is dus een geloofstwist. 

Natuurlijk kennen christenen geloofsgeschillen. Tenslotte zijn alle kerksplitsingen op zulke geschillen terug te voeren. Vooral wanneer die geschillen Bijbels noch theologisch gefundeerd waren. De vraag is dus: is er een Bijbels-theologische basis te vinden die dit geschil noodzakelijk maakt? Of zijn de discussies meer strijdtonelen van bijkomstigheden, die de verdeeldheid van broeders en zusters en gemeenten tot gevolg hebben? 

De Bijbel spreekt inderdaad over pandemieën. Jezus zelf antwoordde zijn discipelen op hun vraag over de gebeurtenissen in de eindtijd in Lukas 21 vers 8-11: “Let op, laat je niet misleiden. Want er zullen velen komen die mijn naam gebruiken en zeggen: ‘Ik ben het,’ of: ‘De tijd is gekomen.’ Volg hen niet! Als jullie berichten horen over oorlog en opstand, raak dan niet in paniek. Die dingen moeten eerst gebeuren, maar dat is nog niet meteen het einde. Hij vervolgde: ´Het ene volk zal tegen het andere ten strijde trekken en het ene koninkrijk zal de strijd aanbinden met het andere, er zullen zware aardbevingen komen en hongersnoden en epidemieën alom, en er zullen aan de hemel grote en verschrikkelijke tekenen verschijnen.” 

Er zullen dus besmettelijke ziekten komen. Waar die vandaan komen, wordt niet gezegd. En dat de discipelen van Jezus zich druk moeten maken over hun oorsprong en werking, daarover vinden we eveneens geen woord. Maar ook het tegendeel kun je nauwelijks uit deze tekst halen. Het is blijkbaar geen kwestie die onder de christenen tot discussie zou moeten leiden. 

Maar de door Jezus genoemde toevoeging geeft wel te denken: 

“Maar eerst zullen jullie worden mishandeld en vervolgd en uitgeleverd aan de synagogen, jullie zullen worden opgesloten in de gevangenis en worden voorgeleid aan koningen en gouverneurs omwille van mijn naam. Dan zullen jullie moeten getuigen. Bedenk wel dat jullie je verdediging niet moeten voorbereiden. Want Ik zal jullie woorden van wijsheid schenken die door geen van je tegenstanders kunnen worden weerstaan of weersproken. Zelfs je ouders en broers, verwanten en vrienden zullen je uitleveren, sommigen van jullie zullen worden terechtgesteld, en jullie zullen door iedereen worden gehaat omwille van mijn naam. Maar geen haar van je hoofd zal verloren gaan. Red je leven door standvastigheid!“ (Lukas 21 vers 12-21).

Na de natuurrampen en epidemieën komt vervolging, en dat is niet wegens de epidemieën, maar omwille van de naam van Jezus. En deze vervolging is tot getuigenis. Christenen zullen hun Heer gaan belijden!
Als ons iets opvalt bij de huidige discussies rond corona, dan is het dat ze er niet in het minst toe bijdragen dat de naam van Jezus wordt verkondigd, maar gedreven wordt door angst het juiste perspectief te verliezen. Daarbij staat toch heel duidelijk dat christenen hun Heer moeten verkondigen onder alle omstandigheden van het leven. Hun opdracht is en blijft de zendingsopdracht (Matteüs 28 vers 19-20)! En daarop kunnen wij christenen ons opnieuw bezinnen. Niets zal ons meer verenigen dan dit. En juist daarover moeten we dringend met elkaar praten, welke meningsverschillen er ook mogen bestaan.

Ten tweede: Christenen zijn het oneens over de krachten achter corona en hun al dan niet duidelijke bedoelingen. Terwijl de een het als een ziekte en de verspreiding daarvan ziet, gaat de ander uit van invloedrijke personen die door de pandemie of wat daarvoor moet doorgaan macht en invloed proberen te verkrijgen. De Amerikaanse multimiljardair Bill Gates wordt in dit verband vaak genoemd. Ook hier ontbreken steekhoudende bewijzen. Veel berust op twijfelachtige herleidingen, persoonlijke openbaringen en speculaties. 

Natuurlijk kun je hierover een feitelijk gesprek voeren. En het is zeker zinvol om voor deze zaak te bidden. De vraag is echter ook, of zulke voorlichtingsinitiatieven tot de kerntaak van de gemeente behoren. En deze vraag kan, ja moet zelfs beslist met nee beantwoord worden. Op geen enkele plaats spreekt het Nieuwe Testament over de plicht van christenen om op complottheorieën in te gaan. Waar christenen zich echter tegen beter weten in met zulke speculaties hebben ingelaten, volgt in de regel meer hartzeer dan werkelijke zegen. Denk maar eens aan de beweringen van de Lutherse theoloog Johann Albrecht Bengel (1687-1752). Christus zou in het jaar 1836 terugkomen^[3], een bewering die door de veelzijdige Duitse geleerde, vrijmetselaar en piëtist Johann Heinrich Jungs (1740-1817) massaal verspreid werd. Duizenden Zwabische piëtisten vertrokken vervolgens in 1816 en 1817 naar de Zuid-Russische Kaukasus, de Heer tegemoet. Maar het jaar 1836 kwam en ging, met achterlating van hele dorpen gedesillusioneerde christenen^[4]. Laten we ons dus met alle liefde voor een gesprek tussen broeders en zusters aan de feiten houden.

Laten we ons dus met alle liefde voor een gesprek tussen broeders en zusters aan de feiten houden

Ten derde: Christenen zijn het oneens over de rol van de overheid bij de bestrijding van de pandemie. Terwijl de ene groep haar regering ondersteunt en alle maatregelen voor de inperking van de pandemie volgt, gaat de andere de straat op om tegen de politici die per decreet regeren te demonstreren. Ze vermoeden uitholling van de democratie, en het populisme dat om zich heen grijpt lijkt hen hierin zelfs gelijk te geven.

Zonder twijfel moet de gemeente van Jezus Christus haar profetische stem verheffen, wanneer rechten met voeten getreden en vrijheden onderdrukt worden^[5]. Geen staatsmacht ter wereld mag zomaar doorregeren. God heeft de overheid bedoeld als dienares voor het goede (Romeinen 13 vers 1-4). En de gemeente, Gods koninklijke priesterschap (1 Petrus 2 vers 9-10) moet de regeerders hier steeds aan herinneren. Maar deze opdracht gaat verder dan waarschuwen. Als Gods priesterschap moeten we de staat niet alleen op de nek zitten, maar voor alles voor God op de knieën gaan om voor onze regering te bidden en ons waar mogelijk koninklijk voor het algemeen belang inzetten.

Wij moeten dus als christenen over onze verantwoordelijkheid voor de maatschappij en de regering in gesprek gaan. Noch kritiekloze aanname, noch woedende protesten passen bij ons wezen als ambassadeurs van verzoening in de wereld (2 Korintiërs 5 vers 18-21). Tenslotte zijn we het zout der aarde en het licht der wereld (Matteüs 5 vers 1-15), en Gods uit de wereld geroepen vergadering (ecclesia), die voor de wereld verantwoordelijkheid moet nemen^[6]. Zo’n vergadering begint haar protest op de knieën voor God en formuleert haar protest onder de leiding van de Heilige Geest. Juist in deze moeilijke tijden is bidstonden beleggen en biddend luisteren op zijn plaats, voordat we besluiten hetzij te zwijgen, hetzij mee te demonstreren.

Ten vierde: Christenen zijn het oneens over de zin en onzin van de vaccinaties die de leidende farmaceutische bedrijven wereldwijd ontwikkelen. Een grote meerderheid van de evangelicals in de VS weigert zich te laten inenten, omdat de preparaten uit de cellen van geaborteerde foetussen ontwikkeld zouden zijn. Volgens een enquête van de gerenommeerde Pew Foundation in de VS zou slechts 43 procent van de protestantse christenen zich laten inenten. Onder de evangelicals is dat aantal nog lager. Slechts 38 procent van de witte evangelicals is voor vaccineren^[7]. Het wordt als immoreel en ethisch onverantwoord afgewezen. Ook het effect van zulke preparaten op de gezondheid wordt natuurlijk ter discussie gesteld.

De ethische discussie over de vraag of celculturen uit geaborteerde kinderen, ook wanneer de abortussen tientallen jaren geleden plaatsgevonden hebben, voor onderzoeksdoeleinden ingezet mogen worden, is zeer op zijn plaats en moet los van de ontwikkeling van een coronavaccin gevoerd worden. Want de farmaceutische industrie gebruikt zulke celculturen voor een hele rij producten, waar de afnemers dankbaar gebruik van maken. De vraag naar het nut van zulk onderzoek moet je echter ook stellen^[8]. En deze discussie moet voor alles feitelijk gevoerd worden. Wat je vooral niet moet doen, is lukraak correlaties benoemen (lees: wetenschappelijk onderzoek en abortussen op één lijn stellen). Je moet bij alle bereidwilligheid om dingen kritisch te bekijken feitelijk argumenteren. Blind geloof in de wetenschap noch religieus gemotiveerde afwijzing van al het wetenschappelijk onderzoek helpt ons op den duur verder. En in de eerste plaats is het van essentieel belang om altijd en in elk geval waarheidsgetrouw te blijven. In ‘complotkringen’ wordt een veelvoud aan ongefundeerde theorieën, die uitgaan van het gebruik van directe foetuscellen, klakkeloos verspreid.

Ja, wij christenen moeten met elkaar over de zin van zulke inentingen praten, maar graag feitelijk en zo goed geïnformeerd als maar mogelijk is. Al het andere zal de meningen alleen nog maar verder uit elkaar drijven en nog meer verdeeldheid zaaien. Met een heleboel leed als ons getuigenis.

Gespreksgroepen organiseren

Wij christenen moeten dringend weer met elkaar in plaats van over elkaar praten. De vaak al bestaande gespreks- en gebedsplatformen zoals de Evangelische Alliantie (in Nederland: MissieNederland), Raad van Kerken en lokale samenwerkings­verbanden kunnen heel goed de kaders voor een verhelderend en samenbindend gesprek vaststellen. Veel interkerkelijke samenwerkingsverbanden zijn lokaal georganiseerd en zoiets moet je ook lokaal beginnen.
Wat is nodig voor het organiseren van zo’n gesprek? En waar vind je zo nodig deskundige hulp?

Ten eerste moeten we de situatie niet verder laten escaleren, maar het gesprek met broeders en zusters onderling zoeken. In een lockdown-situatie kun je zo’n gesprek ook via Zoom of in een mengvorm organiseren.

Ten tweede is het nuttig om een gespreksleider van buitenaf aan te trekken.
Denk bijvoorbeeld aan Netwerk Vredestichters. Binnenkort vind je op missienederland.nl een overzicht met gespreksleiders die in deze periode hiervoor beschikbaar zijn. Ben je zelf zo'n gespreksleider en kunnen gemeenten jou benaderen? Meld je dan aan via dit formulier. 

Ten derde kun je deskundigen op dit gebied voor een gespreksronde of panel uitnodigen, liefst ook met uiteenlopende standpunten. Ze moeten echter wel bereid zijn zich aan feitelijke informatie te houden.