Wanneer in maart het coronavirus in Nederland losbarst, ziet Laurina uiteenlopende reacties bij mensen. ‘Waar ik zelf geneigd ben te gaan cocoonen in zo’n situatie; een beetje nadenken en filosoferen, zag ik bij anderen juist een sterkte behoefte aan informatie en het willen begrijpen.’ Dat is ook niet zo gek, want in crisissituaties vallen we volgens haar vaak terug op eerdere strategieën, of oude patronen.
Laurina ziet wel verbanden tussen haar werk in rouw- en verliesbegeleiding en hoe we met zoiets als corona om kunnen gaan. Al is ze er wel huiverig voor om als ‘expert’ te vertellen hoe het zit, of zaken uit rouwbegeleiding een-op-een door te vertalen naar hoe we met corona om gaan. ‘Wat zeker overeenkomt, is de warboel aan emoties waar we mee te maken hebben. Of je nu iemand verloren hebt of te maken hebt met het virus dat de wereld verandert; je leeft in beide gevallen met een diepe onzekerheid. Mensen willen graag weten hoe ze met die onzekerheid om moeten gaan. En juist die vraag is niet zomaar te beantwoorden met een stappenplan.’
Foto's door: aronbagel photography
Kun je wel spreken over rouw bij zoiets als de coronacrisis?
‘Persoonlijk ervaar ik dat niet zo sterk, omdat ik redelijk normaal doorleef volgens het ‘oude normaal’. Het heeft dus niet zoveel impact op mij. Tegelijkertijd is dit virus wel degelijk ingrijpend als je kijkt naar de samenleving, want niemand ontkomt eraan. Je krijgt allemaal in zekere zin te maken met de gevolgen, zoals de 1,5 meter, de mondkapjes in het openbaar vervoer en de supermarkt, de kerkdiensten die er anders uitzien. Dus het is niet meer dan logisch dat je dan ook te maken krijgt met gevoelens van rouw om wat niet meer kan of mogelijk is.’
Zie je overeenkomsten tussen hoe mensen met rouw en met deze pandemie omgaan?
‘Ontkenning is een fase die veel voorkomt bij rouw, want dan hoef je er gevoelsmatig nog niet aan. Ook nu zie je mensen die zo snel mogelijk terug willen naar normaal. Maar dat kan niet meer. Zoals je bij rouw te maken hebt met een situatie voordat je iemand verloor, en erna, geldt dit ook voor corona. We kunnen dus niet zomaar terug naar hoe het was. Ik heb het zeker in het begin wel van de daken willen schreeuwen: ‘Pak deze tijd als bezinningsmoment. Durf te reflecteren op jezelf, op hoe je omgaat met deze situatie, maar ook breder: hoe je in het leven staat. Want er is geen goed of fout. Maar hoe je reageert op een crisis zegt wel heel veel over jezelf. Dus kijk daar eens goed naar, ga dat proces eens aan.’
Hoe meer een hart van iemand geheeld is, hoe minder iemand ergens iets van hoeft te vinden
In eerste instantie zag je bij veel mensen begrip voor de regels. Bij een groeiende groep zie je echter steeds meer onvrede en zelfs wantrouwen ontstaan. Hoe kijk jij hiernaar?
‘De grootste moeite zit bij veel mensen bij het leven in onzekerheid. We willen duidelijkheid. Maar ik denk dat achter veel verzet en wantrouwen ook oude pijn ligt. Al zijn mensen zich daar zelf niet altijd bewust van. Als je het vroeger moeilijk hebt gehad, dan ben je waarschijnlijk geneigd wat sneller te wantrouwen. Mijn ervaring is: hoe meer een hart van iemand geheeld is, hoe minder iemand ergens iets van hoeft te vinden. Er komt dan meer innerlijke rust. Laat jezelf niet verleiden tot discussie wanneer iemand vanuit pijn iets naar je toegooit, maar stel liever een vraag zoals: ‘Waarom denk je dat de ander niet te vertrouwen is?’ Of: ‘Vertel eens, waarom vind je dat?’ Daarnaast is de ene mens veerkrachtiger dan de andere. Die veerkracht heeft te maken met je draagkracht. Als je in een super stabiel gezin bent opgegroeid, zul je minder snel ondersteboven zijn van heftige gebeurtenissen.’
Hoe ga jij te werk als rouw- en verliesbegeleider?
‘Mijn rol is vooral erbij zijn en blijven. Ik schrik niet zo snel van mensen die wanhopig zijn, of welke andere heftige emotie dan ook. Omdat ik weet heb van mijn eigen processen en wanhoop. Mensen aarzelen soms om met een verliesbegeleider te gaan 
praten, en kiezen liever voor iemand van de GGZ, omdat die tenminste met een stappenplan komt. Maar rouw is een warboel. Met een kant-en-klaar plan doe je mensen in rouw geen recht. Mijn rol is dus vooral blijven zitten bij een hart met pijn, doorvragen en luisteren. Telkens weer luisteren.’
Kunnen gemeenteleiders ook wat met jouw werkwijze?
‘Als gemeenteleider kun je vragen stellen over hoe mensen deze tijd ervaren. Zorg dat je mensen hoort. Naast het bieden van zorg en troost, is het ook belangrijk om mensen op hun autonomie en kracht te wijzen, want die twee: troost en kracht, werken als een soort weegschaal. Zo hoorde ik pas een preek waarin een voorganger heel open aan de gemeente vroeg: ‘Geef eens eerlijk antwoord op de vraag: Waarom mis je nu eigenlijk de kerk? God is namelijk niet veranderd.' Dus hoe heb je je persoonlijke intieme tijd met God vormgegeven? Of pak je die momenten alleen in de kerk? Dus wat heb je gedaan met je tijd van quarantaine, wat is jouw winst of verlies geweest? Zulke confronterende vragen mag je als voorganger ook stellen, want daarmee doe je een beroep op de autonomie en kracht van mensen. Dat maakt mensen veerkrachtiger.’
Over Laurina de Visser
Laurina de Visser (1988) is rouw- en verliesbegeleider (www.lichtehuisjes.nl). Ook schreef ze ‘Niets aan de hand, toch’, een boek voor jongeren die te maken krijgen met verlies, een Bijbels dagboek voor jongeren en het kinderboek 'Olifant op het feest'.
Uit ideaz
Dit artikel verscheen eerder in de uitgave 'Missie in een nieuwe wereld' van het magazine ideaz. Bestel hier een exemplaar of meld je direct aan als abonnee.
