Langzamerhand mogen fysieke ontmoetingen weer gaan plaatsvinden, mits ze voldoen aan de richtlijnen van het RIVM. Veel kerken zijn inmiddels druk bezig met het bedenken hoe je fysiek kerk kunt zijn binnen die regels. Speciale looproutes, ontmoetingsruimtes coronaproof inrichten, spreiding van het aantal personen. Allerlei maatregelen om ervoor te zorgen dat ontmoetingen zo veilig mogelijk kunnen plaatsvinden. Maar voelen je gemeenteleden zich ook veilig genoeg om deel te nemen aan kerkdiensten of jeugdwerkactiviteiten in de anderhalvemetersamenleving? Ik verdiepte mij afgelopen week in wat invloed heeft op ons veiligheidsgevoel en ontdekte dat we hierover lessen kunnen leren vanuit de criminologie.
In de criminaliteitspreventie wordt er gesproken over objectieve veiligheid (de daadwerkelijke dreiging van criminaliteit) en subjectieve veiligheid (de perceptie op die veiligheid). Waardoor voelen mensen zich onveilig? Wat levert een positieve bijdrage aan veiligheidsbeleving? Deze lessen zijn in coronatijden ook voor ons erg nuttig. Want je kunt als lokale kerk de meest geweldige activiteiten bedenken, waarin je je keurig aan de regels van het RIVM houdt, maar als de gemeenteleden zich niet veilig voelen zullen zij niet komen. Wanneer we dus weer gaan nadenken over het opstarten van fysieke activiteiten is het goed om zowel aan de objectieve veiligheid te denken als de subjectieve veiligheid
In principe liggen factoren die een effect hebben op veiligheidsbeleving op drie niveaus: persoonlijk, situationeel en algemeen maatschappelijk. Het algemeen maatschappelijke niveau is er een die niet gemakkelijk te 
beïnvloeden is. Het heeft ermee te maken wat we horen via media en met gebeurtenissen die invloed hebben op ons collectieve gevoel van veiligheid. Er is bijvoorbeeld sinds de aanslagen van 11 september 2001 een breder gevoel van onveiligheid. En ook nu zal de pandemie invloed hebben op de subjectieve veiligheid. Toch zijn er ook factoren waar je rekening mee kunt houden om zowel de objectieve als de subjectieve veiligheid te versterken.
Persoonlijke factoren
Het gevoel van veiligheid kun je je voorstellen aan de hand van een koord met meerdere draden. Afhankelijk van de aan- of afwezigheid en dikte van de individuele draden is het gevoel van veiligheid sterk of zwak. De samenstelling van de verschillende draden is erg afhankelijk van de persoon en zijn situatie. Veiligheidsbeleving is een bonte verzameling van gedachten, percepties, emoties en gevoelens.
Dat de veiligheidsbeleving van ieder mens anders is, zie je ook wel terug in hoe mensen reageren op de coronacrisis. De een laat al weken zijn of haar kinderen met niemand anders spelen. Een ander gaat rustig op pad om anderen te bezoeken.
In dat veiligheidsgevoel kun je wel een aantal vaste elementen herkennen. Zo stelt het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid dat het veiligheidsgevoel beïnvloed wordt door wat mensen denken, voelen en doen. Het kan gaan over wat je denkt over hoe je het virus kunt oplopen, maar ook je gedachten over hoe God in dit alles een rol heeft, spelen hierbij mee. Is het een straf? Ben je onschendbaar als christen? Ervaar je angstige gevoelens of misschien wel boosheid of wantrouwen? Welke handelingen doe je om je veiliger te voelen, zoals het dragen van mondkapjes of het ontsmetten van deurknoppen? Ook dat heeft invloed op je gevoel van veiligheid. Wees dus ook als alert op hoe gemeenteleden denken, voelen of doen bij het vormgeven van activiteiten.
Een ander aspect dat invloed heeft op het gevoel van veiligheid is afstand en nabijheid. Zo hebben mensen bijna altijd een rooskleuriger beeld van de veiligheid in de eigen omgeving dan van de veiligheid ergens anders. Dit zal ook invloed hebben op waar je als gemeente de activiteiten gaat organiseren. Is jouw gemeente een regiogemeente, dan kan het bijvoorbeeld zijn dat de mensen die verder weg wonen door deze fysieke afstand een groter gevoel van onveiligheid ervaren. Samen met de kinderen van de kinderclub naar een locatie elders in het land kan ook als onveilig ervaren worden.
Situationele factoren
Het tweede niveau van situationele factoren kun je verdelen in vier gebieden: sociale omgeving, fysieke omgeving, corona-omgeving en institutionele omgeving Van alle niveaus zijn deze gebieden degene waar je als kerk vermoedelijk het meeste invloed op kan hebben om die veiligheid te versterken.
Corona-omgeving
In de criminologie heet dit gebied de criminele omgeving. In hoeverre hebben mensen daadwerkelijk ervaring met criminaliteit in hun directe omgeving? Zo kun je ook kijken naar het coronavirus. In hoeverre hebben mensen in jouw gemeenschap ervaring met corona in de buurt. Vermoedelijk zullen gemeenteleden zich veiliger voelen als ze in een gebied wonen waar er weinig zieken of doden zijn, dan wanneer ze in een dorp of stad wonen waar veel mensen covid-19 opliepen. Als veel gemeenteleden het virus hebben, heeft dit uiteraard ook direct invloed op de objectieve veiligheid. Denk erover na in hoeverre fysieke ontmoetingen bijdragen aan zowel objectieve als subjectieve veiligheid. Zoek in wijsheid naar wat er past in jouw context en stem activiteiten en communicatie hierop af.
Fysieke omgeving
De fysieke omgeving van de activiteiten van jouw gemeente hebben ook invloed op het subjectieve veiligheidsgevoel. Uit onderzoek blijkt dat men zich veiliger voelt wanneer de fysieke omgeving overzichtelijk, beheersbaar, voorspelbaar en aantrekkelijk is. Is de ruimte waar je bij elkaar wilt komen eigenlijk wel geschikt om anderhalve meter afstand te houden? Stond het altijd al bekend als een gebouw wat goed schoongehouden werd? Is de inrichting fris en aantrekkelijk? Staat jullie gebouw bekend als vaak vies, oud en stoffig? Wat kun je doen om daar verandering in te brengen? Communiceer hierover naar je gemeenteleden om eventuele belemmeringen weg te nemen. Vraag bijvoorbeeld om schoonmaakploegen die komen helpen poetsen. Vertel actief welke maatregelen er zijn genomen.
Sociale omgeving
Hoe is het sociale klimaat in jouw gemeente? In hoeverre is sprake van onderlinge bekendheid, onderlinge relaties/sociale cohesie? Voelen mensen zich thuis? Voelen zij zich gezien? Erkend? Of juist buitengesloten? Wanneer er al sprake was van een warme gemeenschap zal men zich ook sneller veilig voelen bij deze groep. Wanneer je merkt dat jouw gemeente niet die sociale cohesie kent, kan het wellicht helpen om hieraan te gaan werken. Welke (online) activiteiten kun je houden waarin gemeenteleden elkaar beter leren kennen? Of moedig gemeenteleden aan kleine groepen te vormen die elkaar al kennen doordat ze bij elkaar in de buurt wonen.
Institutionele omgeving
De term institutionele omgeving gaat over mensen die in jouw gemeente (mede)verantwoordelijkheid hebben voor de veiligheid. Denk daarbij aan de voorganger, kerkelijk (jeugd)werker, kerkenraad/oudstenraad, jeugdleiders, coördinatoren, enzovoort. Hoe ervaren gemeenteleden dat er aandacht is voor de problemen rond het coronavirus vanuit de leiders van de gemeente? Lijkt het erop dat ze serieus, effectief en in goede onderlinge afstemming werken aan de belangrijkste problemen? Krijgt het jeugdwerk duidelijk en zichtbaar rugdekking vanuit de kerkenraad voor het starten van fysieke activiteiten? Is daar zichtbaar overleg over geweest? Of lijkt een activiteit los te staan van het geheel? In hoeverre worden gemeenteleden op de hoogte gehouden van wat er speelt? Wees bewust van jouw rol als leider in dat veiligheidsgevoel van gemeenteleden. Daarbij zul je moeten laten zien dat je de objectieve veiligheid serieus neemt, maar is het vooral belangrijk om veel te communiceren.
Wanneer je in de komende maanden hopelijk weer fysieke ontmoetingen kunt organiseren met gemeenteleden, is het dus ook goed om te beseffen er zowel sprake is van een objectieve als subjectieve veiligheid. Ontdek op welke factoren het veiligheidsgevoel negatief beïnvloed wordt, zodat je daarop kunt anticiperen. Zo creëer je zowel objectief als subjectief een veilige gemeente in deze coronacrisis.
Bron
Voor dit artikel maakten we gebruik van de informatie van het Centrum voor criminaliteitspreventie en veiligheid.
