September is de maand waarin Nederland wordt uitgedaagd om ‘moedig te luisteren’, dan is het namelijk de Nederland Luistert Maand. Corine Jansen is een van de initiatiefnemers en vertelt erover.
“Ruim een jaar geleden kwam ik in contact met een professor uit Australië die de Brexit onderzocht. Ik vroeg hem: hoe kon dit gebeuren? Zijn antwoord? Er werd te vaak gezegd: ‘we moeten eens praten’, terwijl er eigenlijk gezegd had moeten worden: ‘we moeten eens naar elkaar luisteren’.” Het is één van de vele voorbeelden die Corine motiveert om breed aandacht te vragen voor luisteren.
“In Nederland zie ik een toenemende vorm van polarisatie. Een voorbeeld daarvan zie ik op Twitter. Tien jaar geleden werd ik actief op Twitter en was dat een leuke community. We kenden elkaar allemaal en hielpen elkaar. Er was een enorme gunfactor. Had je een slaapplaats nodig, dan was er wel iemand die er een voor je had. Er was warm contact. Het maakte niet uit hoe je dacht. Nu, nog maar tien jaar later, is de toon heel anders. In de media zie je dat mensen elkaar met andere woorden benaderen dan ik zelf aangenaam vind. Er wordt veel gescholden. Op Twitter werd ik eens bedreigd na het plaatsen van een tweet. De boodschap: ‘vanavond ligt er een steen in je woonkamer.’ Ik denk dan: ‘waarom? Omdat ik anders denk dan jij? Waarom zou je dat op die manier moeten oplossen?’ Die twittersituatie is een voorbeeld van wat je in het groot ziet. Mensen komen in nare conversaties terecht. Het zijn geen discussies, er zijn geen argumenten. Mensen zijn boos. Spreken helpt dan niet. Luisteren wel.”
De toenemende polarisatie is niet alleen in Nederland merkbaar. Vorig jaar kwam in Charlottesville (Virginia, Verenigde Staten) een vrouw om het leven en raakten tientallen mensen gewond, nadat demonstraties van extreemrechtse groepen en tegendemonstraties uit de hand liepen. Na deze tragische gebeurtenissen stapte Pearce Godwin naar voren om de stad te helpen. Met zijn initiatief Listen First werkt hij aan herstel en verzoening. “Zoiets moeten we ook in Nederland hebben,” dachten Corine en Irene Göttgens (mede-initatiefnemer van Nederland Luistert). “We hebben toen contact met hem gezocht en legden dit aan hem voor. Het duurde nog geen half uur voordat we al antwoord hadden: ‘doen, doen doen’ was zijn reactie. Toen hebben we Nederland Luistert opgericht. Eigenlijk was dit pas afgelopen juli. Alles ging heel snel. Van alle kanten werd er hulp aangeboden.”
Kiezen om te luisteren
“Op 20 september is de internationale dag van het luisteren. We hebben ervoor gekozen om de hele maand september daarom aandacht te vragen voor luisteren. We moedigen mensen aan om mee te doen. Het thema van dit jaar is Moedig luisteren en daagt mensen uit om te kiezen om te luisteren, juist wanneer je het niet eens bent met een ander. Dat vind ik essentieel: luisteren is een keuze. Op het moment dat we onszelf beschikbaar maken om te luisteren, gaat het helemaal niet over ons, maar over de ander. Dat vraagt lef. Het vraagt ook menselijke waardigheid. Dat je de ander in zijn of haar waarde laat. Voor mij is dat onder andere dat ik accepteer dat iemand een andere waarheid of een ander perspectief heeft, zonder dat ik het daarmee eens hoef te zijn. Ik geef de ander de vrijheid (en verantwoordelijkheid) om te denken zoals hij of zij denkt.”
Verzachting
“Ik zou willen dat mensen zich meer open stellen voor de ander. We vragen met Nederland Luistert niet dat iemand zijn of haar mening bijstelt. Daar gaat het niet om: je hoeft niet van mening te veranderen. Maar durf wel oprecht nieuwsgierig te zijn. We kunnen zoveel leren van mensen die ‘in een andere bubbel’ leven. Irene en ik gaan vaak naar tentoonstellingen, lezingen en bijvoorbeeld films om ons te verdiepen in andere werelden. Zo keken we samen eens naar een documentaire over vrouwen die mensen vermoord hadden. Die vraag: waarom vermoordt iemand een ander? Het klinkt misschien raar: maar ik geloof echt dat als je het verhaal kent van iemand, dat je geen hekel aan hem of haar kan hebben. Dat wil niet zeggen dat je het goedkeurt. Je kunt het nog steeds evengoed afkeuren. Maar het verzachtte wel mijn houding naar de mens.”
Oefenen
Luisteren is een vaardigheid die je kunt ontwikkelen en waarvoor je kunt kiezen om die in te zetten. Dat betekent dat je het ook kunt oefenen. Ondanks haar ruime ervaring – Corine werkte bijvoorbeeld als Chief Listening Officer bij onder andere Radboudumc – blijft ook Corine oefenen. “Tijdens het Nederland Luistert Event op 20 september gaan we de straat op met een bord ‘Ik wil graag naar u luisteren’. Eerder heb ik dit in Dublin gedaan. Mensen kwamen naar ons toe en zeiden: ‘Mag ik u mijn verhaal vertellen? Ik ben vandaag ontzettend verdrietig.’ Maar ook: ‘Ik wil u graag vertellen dat ik verliefd ben!’ Het vertrouwen dat je van die ander krijgt en de warmte van een hug die je na afloop krijgt, dat is heel waardevol, voor beiden.”
Over Corine Jansen
Corine Jansen (50) richtte samen met Irene Göttgens (31) Stichting Nederland Luistert op. Eerder richtten zij ook samen het Narrative Healthcare Network op.
Luistertips van Nederland Luistert
- Kom met een open houding, klaar om te leren en te groeien.
- Luister naar anderen zoals je wilt dat ze naar jou luisteren.
- Luister naar de opvattingen van anderen en overweeg ze voordat je je eigen opvattingen deelt.
- Sta anderen de hoffelijkheid van stilte toe terwijl zij spreken.
- Wees aanwezig en nieuwsgierig in plaats van te denken aan hoe te reageren.
- Behoud een rustige en respectvolle toon bij het spreken en een ontspannen houding tijdens het luisteren.
- Beperk de afleiding door oogcontact te onderhouden en een relatief neutrale uitdrukking.
- Herhaal wat je hebt gehoord om begrip te verhelderen, en zorg ervoor dat je ik-vorm gebruikt.
- Stel doordachte en respectvolle vragen, vrij van oordeel, aanname of vooringenomenheid.
- Zoek naar gemeenschappelijke interesses en gebieden van overeenstemming door meer te focussen op het waarom dan het wat en meer op persoonlijke ervaringen dan op posities.
Uit ideaz
Dit artikel werd geschreven voor ideaz 2 van 2018, het praktijkblad over missionair kerk-zijn in wijk en wereld. Wil je dit exemplaar helemaal lezen? Bestel 'm dan via de webshop.
