Willen de zogenaamde ‘zwijgteksten’ ons zeggen wat ze op het eerste gezicht schijnen te zeggen en wat we altijd vanuit de traditie hebben aangenomen of durven we ze opnieuw tegen het licht te houden?
Kun je trouw aan de Bijbel zijn en toch de vrouw in het ambt toelaten? Doe je dan wel recht aan de zogenaamde zwijgteksten van 1 Korintiërs 14:34 vers 36 en 1 Timoteüs 2? Daar staat toch duidelijk dat de vrouw moet zwijgen in de gemeente?
Maar dit is dus waar het om gaat: staat er wel wat er zo op het eerste gezicht schijnt te staan en wat we altijd vanuit de traditie hebben aangenomen?
Teksten worden altijd gelezen vanuit bepaalde vooronderstellingen, anders krijgen ze geen betekenis. Dat is de grote ontdekking geweest van de hermeneutische filosofie in de 20e eeuw. De vraag bij elke interpretatie of exegese is of je bereid bent om je vooroordelen ter discussie te laten stellen door de tekst zelf. Anders gezegd: ben je bereid om door het lezen van een tekst een schifting aan te brengen tussen je terechte en je onterechte vooroordelen? En dan je onterechte vooronderstellingen los te laten om zo tot een ander verstaan van de tekst te komen? Mag de tekst werkelijk het laatste woord hebben, ook al zal dat laatste woord zich alleen in de interpretatie van de tekst zelf door kunnen zetten?
Een tekst wordt altijd op een bepaalde manier waargenomen. Het woord is een tegenover, maar kan pas als een tegenover bestaan wanneer het gelezen en geïnterpreteerd wordt. Ben je bereid om de bril die je onvermijdelijk altijd op hebt, scherper te stellen zodat de tekst zelf ook echt zijn gezag kan uitoefenen?
Juist bij teksten die een beschrijving geven van een historische situatie is het te verwachten, dat er in de loop van de tijd nieuwe interpretaties zullen komen. De brieven van Paulus zijn geschreven in een bepaalde tijd, aan specifieke gemeenten en personen en vaak naar aanleiding van concrete situaties, die wij niet direct kennen en daarom bij het uitleggen van de brieven moeten invullen om tot een coherente lezing van de tekst te komen. Doordat wij vooral de laatste vijftig jaar veel meer zicht hebben gekregen op de historische, culturele, sociale, religieuze en politieke context waarin Paulus en de vroeg-christelijke gemeenten hun weg moesten vinden, is het niet verwonderlijk dat er ook nieuw licht op de brieven van Paulus gevallen is.
Het is niet verwonderlijk dat er nieuw licht op de brieven van Paulus gevallen is.
Als het gaat om m/v en het ambt denk ik met name aan de informatie over èn de betekenis van onderwerpen als ‘eer en schande’, het patronagesysteem in de Grieks-Romeinse samenleving, de rol van de vrouw in het publieke leven en binnen de huiselijke sfeer, de samenstelling van het huis en de ‘household’, dat niet alleen uit een kern-gezin bestaat, maar uit een ‘extended family’, waar ook andere familieleden en slaven deel van uitmaakten. Al deze informatie helpt ons om een beter zicht te krijgen op het functioneren van de huisgemeenten en op de context waarin Paulus zijn aanbevelingen over de positie van de vrouw in de gemeente doet.[1]
De vraag is of je op basis van deze nieuwe informatie bereid bent om de bestaande vooronderstellingen in de traditionele exegese van de zwijgteksten opnieuw onder ogen te zien en te schiften tussen houdbare en niet-houdbare vooronderstellingen? Zelfs al zal dat leiden tot een andere uitleg van deze teksten en tot het openstellen van de ambten voor de vrouw in de GKV? Dat is de uitdaging waar wij als gereformeerden voor staan. Tenminste dat lijkt me logisch, willen we werkelijk trouw aan de boodschap van de Bijbel zijn.
Thema: Oriëntatie op gelijkwaardig leiderschap
Dit artikel hoort bij het thema 'oriëntatie op gelijkwaardig leiderschap'. Ontdek op ons thema-overzicht meer artikelen en mogelijkheden om met jouw christelijke geloofsgemeenschap of community een volgende stap te zetten.
Over Fokke Pathuis
Fokke Pathuis is literatuurwetenschapper (RU Groningen) en theoloog (TU Kampen). Dit artikel verscheen eerder op zijn weblog.
Over Man, vrouw, kerk
Dit artikel verscheen eerder op de website van de werkgroep Man, vrouw, kerk. Dit is een interkerkelijke groep van gereformeerde christenen die kerken en geïnteresseerden dienen in de bezinning over de vragen rond ‘man, vrouw, ambt’.
Verwijzingen
[1] Goed leesbare standaardwerken zijn nog altijd Wayne A. Meeks, The First Urban Christians. The Social World of the Apostle Paul, Yale University, 1983 en Robert J. Banks, Paul’s Idea of Community. The Early House Churches in Their Cultural Setting, Hendrickson Publishers, 2007, revised edition. Voor een specifieke toepassing op het onderwerp m/v en de vroege kerk verwijs ik naar Cynthia Long Westfall, Paul and Gender. Reclaiming the Apostle’s Vision for Men and Women in Christ, Baker Acadamic, 2016