In de geestelijke gezondheidszorg neemt de aandacht voor de geloofsbeleving van cliënten mondjesmaat toe. Hoog tijd dat psycholoog en pastor gaan samenwerken, vindt psycholoog Bart Gooijer.
Voor bijna de helft van de mensen met psychische problemen speelt geloof of levensbeschouwing een positieve rol in het omgaan met problemen. Zo'n 40% van de cliënten ziet een verband tussen hun problemen en geloof. Dit terwijl minder dan een kwart van de therapeuten (lees: psycholoog, psychiater, psychotherapeut) daar raad mee weet. De Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) heeft een inhaalslag te maken als het gaat om het deskundig betrekken van geloofsbeleving in behandelingen.
‘Gat in de markt’
Voor de kerk is er op haar beurt een ‘gat in de markt’. Geloofsgemeenschappen kunnen een belangrijke rol spelen in het omgaan met persoonlijk lijden, maar doen dat nog maar beperkt. Dat terwijl huidige ontwikkelingen in de GGZ leiden tot een steeds kortere behandelduur waardoor liefdevolle zorg voor ‘héél de mens’ in het gedrang komt. Dergelijke achteruitgang in de GGZ vergroot de kans voor kerken om een belangrijke plek te zijn die zorg verleent aan mensen met psychische en geestelijke noden.
Argwaan
Pastorale zorg is het meest vruchtbaar als therapeuten en pastores (lees: pastoraal werkers, oudsten/ouderlingen, predikanten, jeugdleiders) beter en meer samenwerken. Dan heb ik het niet over een eenzijdige benadering waarbij kerkelijk werkers vooral dienen als verwijzers richting de psycholoog. Vermoedelijk wordt deze praktijk gevoed door gevoelens van ongelijkwaardigheid. GGZ-professionals kunnen soms te groots denken over hun vak en minderwaardig over pastorale zorg. En de kerk is soms te argwanend tegenover óf kijkt teveel op tegen het indrukwekkende instituut GGZ. Misschien wel zodanig, dat ze haar pastorale taak verwaarloost en zich dan maar stort op andere missies. De kerk heeft goede papieren, met pastorale zorg die voortbouwt op eeuwenoude wijsheden van ‘geestelijke begeleiding’ en gefundeerd is in Christus’ liefdesgebod. De kerk zou ook nu waardiger voor de dag mogen komen met pastorale zorg.
Interesse
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat psychologen en pastores de onderlinge samenwerking verschillend beoordelen. Psychologen zijn er positiever over dan kerkelijk werkers. Pastores zien de psycholoog vooral als de expert die diensten aanbiedt op verzoek van de pastor.
Uit interviews met kerkelijk werkers blijkt dat zij een toenemende interesse hebben in het samenwerken met psychologen als dit vanuit een wederkerige visie op samenwerking kan plaatsvinden. Als andere hindernis voor samenwerking komt uit het onderzoek ‘gebrek aan vertrouwen’ naar voren. En dat hangt vooral samen ‘gebrek aan interactie’ en ‘uiteenlopende waarden’.
Wederzijds voordelig
Hieruit volgt de simpele maar moeilijke actiestap dat het nodig is dat therapeut en pastor elkaar ontmoeten en elkaars waarden en uitgangspunten leren kennen en respecteren. Om te zorgen dat samenwerking tweerichtingsverkeer wordt en wederzijds voordelig kan zijn, is het nodig dat kerkelijk werkers en therapeuten elkaars expertise leren kennen, zodat ze beter kunnen beoordelen hoe hun kwaliteiten elkaar aanvullen.
Tips
Handvatten voor samenwerking met professionele hulpverleners
- Leer regionale therapeuten kennen, om alvast een basis te leggen voor gelijkwaardige samenwerking op het moment dat de noodzaak zich aandient.
- Vraag om toestemming voor afstemming met een psycholoog als een gemeentelid pastorale zorg en psychologische behandeling krijgt.
- Zoek elkaar op – een psycholoog zal hier doorgaans voor openstaan. Laat het betreffende gemeentelid geen doorgeefluik worden van informatie tussen pastor en psycholoog – want dat is nadelig voor diens welzijn.
- Beschrijf bij een verwijzing kort je pastorale observaties en stuur deze aan de psycholoog. Gebruik daarbij je eigen taal (in plaats van je te conformeren aan therapeutentaal); mede daaruit kan de eigenheid van pastorale zorg blijken. Laat weten welke hulp je van de psycholoog zou wensen en waar pastoraat in kan voorzien.
- Vraag de psycholoog om een korte terugrapportage, zoals hij deze ook naar de huisarts stuur, eventueel aangevuld met adviezen voor het pastoraat tegen het einde van de behandeling.
- Stem met de psycholoog minimaal af over de doelen van respectievelijk het pastoraat en de therapie.
- Laat psychologen kort en krachtig weten welke deskundigheid jij en je pastorale collegae in huis hebben. Daag psychologen uit om hier wanneer mogelijk een beroep op te doen.
Literatuurtips
- Een voorbeeldig document van de Anglicaanse kerk dat inzet op de integratie van mensen met psychische klachten in de geloofsgemeenschap. Promoting mental health: A resource for spiritual and pastoral care. Te downloaden via www.churchofengland.org/media/45468/parishresource.pdf
- Wetenschappelijk kwartaalblad Psyche & Geloof, 21, nr.3 (2010) over samenwerking tussen pastor en psycholoog. Zie www.cvppp.nl
- Ganzevoort, R.R. (1998). Wat zit er in de linzensoep? Pastoraat en psychotherapie. Psyche en Geloof, 9, p. 68-82. Te downloaden via www.ruardganzevoort.nl/pdf/1998_Linzensoep.pdf
- Meulen, H.C. van der (red.)(2010). Liefdevol oog en open oor: Handboek pastoraat in de christelijke gemeente (2e ed.). Zoetermeer: Boekencentrum.
Uit idea(z)
Dit artikel werd geschreven voor idea 2 van 2012. idea is opgevolgd door ideaz, het praktijkblad over missionair kerk-zijn in wijk en wereld.