‘De bijbelkennis onder jongeren neemt zienderogen af.’ ‘Jongeren weten amper nog wat de kenmerken zijn van onze geloofsleer.’ Deze uitspraken krijgen we nogal eens te horen vanuit de gemeenten.
Inderdaad heel zorgelijk, zeker als we daarnaast ook kijken naar de generatie die net boven de jongeren zit en die zich bezig moet houden met de geloofsoverdracht aan de jeugd. Want voor die generatie geldt eigenlijk hetzelfde…
Maar er zijn nog meer redenen om ons zorgen te maken. Het gaat immers niet alleen om bijbelkennis en de kennis over de geloofsleer. Het gaat met name ook over de vraag hoe we onze jongeren leren die kennis toe te passen in hun leven. Er ligt een grote uitdaging in de gemeenten om het (van jongs af aan!) leren in de gemeente volop op de agenda te zetten.
Leerplan
Maar het geloof is toch niet te leren? Dat is een uitspraak waar we het snel over eens kunnen zijn. Inderdaad is het geloof niet over te dragen of aan te leren. Het is geen trucje of een foefje dat een paar keer wordt voorgedaan en dat je vervolgens onder de knie hebt. Het is een genadegave van God.
Maar daarmee zijn we niet uitgesproken. Er is een nauwe relatie tussen geloven en leren. De Heilige Geest werkt ook door het gestructureerd aanbieden van de geloofsinhoud aan de jongeren van de gemeente. Voor de kerkenraad ligt er een belangrijke verantwoordelijkheid om hier op een goede manier leiding aan te geven. Dit kan door een goed leerplan op te stellen, waarbij een goede afstemming plaatsvindt tussen catechese en jeugdwerk, en waarbij bovendien wordt gekeken naar de situatie in de gezinnen en het aanbod op de scholen.
Leren is inwijden…
In de eerste plaats is het leerproces gericht op het inwijden van de jongeren: als lid van de gemeente, maar ook in hun persoonlijke navolging van Jezus.
… in de gemeente
De gemeente is het lichaam van Christus. Bij alle aspecten van het gemeente-zijn mogen we daarbij stilstaan. Jongeren inwijden in de gemeente is dus eigenlijk: jongeren laten zien hoe ze volwaardig onderdeel zijn van dat lichaam van Christus. Dat betekent heel concreet dat jongeren geleerd moet worden wat er in de gemeente gelooft en beleden wordt. Het leerplan zal dus heel duidelijk moeten aangeven dat er aan de jongeren in de gemeente bijbelkennis wordt bijgebracht. Het moet stimuleren dat het Onze Vader, de Tien Geboden en de Apostolische Geloofsbelijdenis worden geleerd.
Maar hier mag het niet bij blijven. Behalve in de inhoud van het geloof moeten jongeren ook worden ingewijd in de andere aspecten van het gemeente-zijn. Ingewijd worden in de eredienst bijvoorbeeld: de betekenis van de verschillende onderdelen hiervan moet aan de jongeren geleerd worden. Maar ook in het pastoraat en het diaconaat: het is van groot belang dat jongeren van jongs af aan leren om een pastorale houding te hebben en om diaconaal betrokken te zijn.
Catechese
De catechese is de plaats bij uitstek om jongeren in te wijden in de gemeente. Reden genoeg om eens kritisch naar het functioneren van de catechese in uw gemeente te kijken. Is de catechese het lerende hart van de gemeente, waar op creatieve manier jongeren leergierig worden gemaakt en ingewijd in de gemeente? Hoe vaak komt catechese niet in een negatief daglicht te staan. Jongeren (en ook hun ouders!) zijn vaak niet gemotiveerd voor de catechese.
Hoeveel kerkenraden zijn er trouwens niet die amper weten wat er in de catechese gebeurt. Twee jaar geleden is door prof. dr. W. Verboom nadrukkelijk gesteld, ook in dit blad, dat de catechese in een crisis is. Die constatering van toen is nog steeds actueel. De oproep blijft staan om in de volle breedte van de gemeente verantwoordelijkheid te nemen voor het leeraspect van de jongeren. Ouders, kerkenraadleden en catecheten mogen gezamenlijk optrekken om de catechese nieuw elan te geven.
… in discipelschap
Maar er is meer dan de gemeente. Uiteindelijk gaat het erom dat jongeren de persoonlijke relatie met Jezus als het belangrijkste van hun leven gaan zien en dat ze daar elke dag mee bezig zijn. Dit kunnen we in de gemeente niet vastleggen in een leerplan. Het heeft te maken met voorleven: wanneer ouderen en ouders zelf vanuit een levend geloof leven, kunnen zij de jongeren hierin tot een voorbeeld zijn. Dat is niet alleen een taak van de jeugdouderling, maar van iedereen.
Kijkt u eens rond in uw omgeving: bent u een voorbeeld voor jongeren die u ontmoet? Wat zou het goed zijn als u met een aantal van hen zó contact had dat u hen op een natuurlijke manier kon ondersteunen en begeleiden! Door met hen te spreken over God en hen aan te moedigen om de stille omgang met Hem te zoeken. Hen wijzen op het belang van stille tijd en persoonlijk bijbellezen. Op die manier kunnen jongeren ingewijd worden in het discipelschap.
Leren is participeren
Leren als inwijdingsproces is dus vooral gericht óp de jongeren: ze worden ingewijd. Maar daarnaast is leren ook een kwestie van participeren dóór jongeren. Want de gemeente is in zijn geheel een lerende gemeente en daarin doen jongeren volop mee. Omdat leren en geloven direct samengaan, kunnen we nooit zeggen dat we op een bepaalde leeftijd uitgeleerd zijn. Gestructureerd leren blijft noodzakelijk, óók nadat er belijdenis is gedaan. Elke levensfase heeft zijn eigen vragen, waarover vanuit de Bijbel wijze lessen geleerd kunnen worden.
De vraag is echter of er voldoende aandacht wordt gegeven aan het leren in de gemeente. Natuurlijk zijn er de leerdiensten op zondagavond, maar is dat alles? Gaat het leerplan van de gemeente verder na de belijdeniscatechese? U zou eens voor uzelf moeten opschrijven wat er wordt gedaan aan het leren in de gemeente. Stelt u zichzelf wel eens de vraag wat u extra zou willen leren? Stelt u deze vraag ook wel eens op huisbezoek? Het is de moeite waard om eens te inventariseren op welke punten er binnen de gemeente behoefte is aan extra onderwijs.
Graadmeter
Het leren is nadrukkelijk één van de basistaken van de gemeente. Het is niet voor niets dat het onderwijs zo’n belangrijke taak heeft in de eerste gemeente: ‘En zij waren volhardende in de leer der apostelen en in de gemeenschap’, (Handelingen 2 vers 42). Onderwijs en gemeenschap worden dus direct op elkaar betrokken. Hierin mogen de jongeren volop participeren. Je kunt natuurlijk heel veel individueel leren, maar toch is dat beperkt. Je kunt ook heel veel van elkaar leren: jongeren van ouderen, maar ook (andersom) ouderen van jongeren. Ik heb wel eens de indruk dat dit aspect van intergeneratief leren ondergewaardeerd wordt. Denk eens aan een gemeenteavond over een actueel onderwerp, waar jong en oud aanwezig zijn. Of aan een studiekring waarin jongeren en ouderen met elkaar in gesprek zijn.
Ik zou u ten slotte twee belangrijke aanbevelingen willen meegeven. Een lerende gemeente heeft twee aspecten:
1. het moet georganiseerd worden
2. het moet ‘vanzelf’ gaan.
Met het eerste bedoel ik dat er binnen de kerkenraad goed nagedacht moet worden over een leerplan voor de gemeente dat niet ophoudt bij de belijdeniscatechese. Maar een leerplan is niet voldoende, vandaar het tweede aspect. Lerend geloven en gelovend leren moet iets zijn wat bij de gemeenteleden van binnenuit komt: de behoefte om zelf steeds bij te willen leren, maar ook de behoefte om anderen voor te leven en te stimuleren. Onder de leiding van de Heilige Geest als dé Leermeester bij uitstek kunnen we dan oprecht een lerende gemeente zijn.
Als de leergierigheid in de gemeente de graadmeter is voor de vitaliteit van de gemeente, hoe is het dan in uw gemeente?
