“Wij zoeken een jeugdwerker voor onze gemeente, kun jij ons helpen?” Die vraag krijgt Sabine van der Heijden, als coördinator van de opleiding Jongerenwerker aan de Wittenberg, steeds vaker.
Was het tot enkele jaren geleden voor christelijke jeugdwerkers onzeker of ze wel werk zouden vinden, de laatste tijd is er een sterke groei in het aantal banen.
Professionalisering
Meer en meer kerken ontwikkelen visie voor jeugdwerk en komen tot de conclusie dat ze een deskundig iemand moeten vrijstellen om echt tijd en energie te steken in kwalitatief goed kinder- en/of jongerenwerk. Er is dus een duidelijke professionalisering van het jeugdwerk gaande. De praktijk laat zien dat het wérkt: tal van enthousiaste werkers slagen erin het kinder- en jongerenwerk te verbeteren en jongeren enthousiast te maken.1 Maar vanzelf gaat dat allemaal niet. In dit artikel onderzoeken we wat er allemaal bij komt kijken om een jeugdwerker succesvol te laten werken.
Acht poten
Een gemeente die een jongerenwerker wil aanstellen, kan niet zomaar een advertentie plaatsen, maar moet eerst een traject doorlopen waarin ze een aantal vragen beantwoordt. Zo’n traject duurt vaak een jaar, soms ook langer. Hans Maat, clustermanager gemeente ondersteuning van de Hervormd Gereformeerde Jeugd Bond (HGJB): “Je moet beginnen met een onderzoek naar hoe de vlag erbij staat: wat is je identiteit als gemeente? Wat doe je nu voor jongeren en wat wil je gaan doen? Pas als je helder hebt wie je bent en wat je wilt, kun je een jongerenwerker aannemen die daarbij past.”
Sommige kerken zoeken een schaap met acht poten: iemand die de jongeren die al vertrokken zijn weer terug kan brengen, die buitenkerkelijke jongeren bereikt, catechese geeft, jeugddiensten organiseert, vrijwilligers mobiliseert, pastoraat doet en veranderingsprocessen op gang brengt, zonder iemand voor het hoofd te stoten. En dat alles in nog geen twintig uur per week voor een periode van twee jaar. Wie zo te werk gaat, frustreert de jongerenwerker, de jongeren en de gemeente. Vaak is de financiële situatie van de gemeente bepalend voor dit soort keuzes en denken kerken te weinig na over hoe veranderingsprocessen in de praktijk werken.
Takenpakket
Robert Mazier werkt als adjunct programmamanager voor JOP (Jeugdorganisatie van de Protestantse kerk) en beaamt het belang van bezinning vooraf: “Het is belangrijk voor gemeenten om te bepalen wat voor soort jeugdwerker nodig is. Wanneer je dat helder hebt, kun je komen tot een specifiek takenpakket met bijbehorende competenties. Zo zijn er kinder-, tiener- en jongerenwerkers en mensen die ook op het gebied van geloofsopvoeding actief zijn. Ook kan juist de nadruk liggen op missionair of diaconaal werk.” De fase en situatie waarin een gemeente zich bevindt speelt ook een rol. “Het is nogal een verschil of een gemeente een coördinator of beleidsmaker zoekt of iemand die zich stort op pastoraat en activiteiten. Een andere mogelijke taak is die van trainer en toeruster voor leidinggevenden in het jeugdwerk of van docent (bijvoorbeeld namens de gemeente in het openbaar onderwijs). Vaak is er sprake van combinaties van taken, maar soms is het juist goed om een keuze te maken.”
Lonely job
Een gemeente moet goed nadenken over zowel de inhoudelijke als de praktische kanten van een professionele jeugdwerker. Bijvoorbeeld de omvang en de lengte van het arbeidscontract. Veel jeugdwerkbanen zijn zo klein (vanaf acht uur per week) dat de werker in die tijd nauwelijks het werk kan doen wat van hem verwacht wordt en er zeker niet van kan rondkomen. Daarnaast zijn veel banen slechts voor een periode van twee of drie jaar. Het is een illusie om te verwachten dat de werker zich in die tijd inwerkt en een bloeiend jeugdwerk uit de grond stampt wat na zijn vertrek uit zichzelf goed blijft draaien.
Een ander aandachtspunt vormen de arbeidsomstandigheden. Om goed te kunnen werken, heeft de jeugdwerker allereerst een werk- en gespreksruimte nodig. Ook zaken als vergoeding van onkosten en wat wel en niet onder werk valt, moet de kerk goed regelen. En vergeet de werkbegeleiding niet: jeugdwerker zijn is vaak een lonely job. Veel werkers zijn jong en hebben nog weinig werkervaring. Wie begeleidt ze op deze lastige post?
Netwerk
In de praktijk lopen kinder- en jongerenwerkers nogal eens stuk op de slechte voorbereiding van een gemeente. Jeugdwerkorganisaties als HGJB, JOP en Youth for Christ (YfC) zijn hierop in gesprongen. Zij nemen een jeugdwerker aan, bieden een fatsoenlijk arbeidscontract en detacheren de werker naar een plaatselijke gemeente. Ook bieden zij een netwerk van professionele collega’s met de broodnodige werkbegeleiding, intervisie, functioneringsgesprekken en training.
Stappenplan
Robert Mazier: “JOP, HGJB en YfC kunnen gemeentes helpen met het aantrekken van geschikte jeugdwerkers. Zij definiëren de vraag, doen de selectie en later de coaching.” Hans Maat: “Wij vragen gemeentes eerst wat ze nu met jongeren doen en wat ze willen gaan doen? Wij geven onze visie daarop en komen met aanbevelingen. Vervolgens
voeren we een stappenplan uit om met predikant, kerkenraad en gemeente op weg te gaan en te komen tot een vorm van kinder- en jongerenwerk die past bij die specifieke gemeente.”
Wie op zoek is naar een missionaire jongerenwerker, kan aankloppen bij Youth for Christ. Vanuit verschillend lokaal buurtwerk, doet de organisatie ook werk voor de kerk, door specifiek daarvoor aangetrokken jeugdwerkers. YfC wil in al die plaatsen graag zowel werkers op straat als op school als in de kerk, zodat er netwerken ontstaan waarin jongeren vanaf straat en school in de kerk terecht kunnen komen.
Opleidingen
Last but not least is ook de scholing van de jongerenwerkers belangrijk. Voor mensen die als jeugdwerker zijn aangesteld, maar een andere opleiding hebben, is er de Jongerenwerkersopleiding van de Wittenberg in Zeist, waar studenten een praktijkgerichtige opleiding in alle facetten van het kinder- en jongerenwerk krijgen. Sinds kort biedt ook de CHE in haar GPW-opleiding een officiële jeugdwerkminor aan.
Waar haal ik een professionele jeugdwerker vandaan?
• Youth for Christ – christelijke jongerenorganisatie. Detacheert werkers naar kerken en gemeenten die een missionaire jongerenwerker willen. YfC heeft nu ongeveer 160 mensen in dienst, waarvan een groeiend aantal in plaatselijk werk.
• JOP – Jeugdbeweging van de Protestantse Kerk in Nederland. Richt zich op de volle breedte van de kerk. Heeft ongeveer dertig werkers in dienst die gedetacheerd zijn bij lokale gemeenten.
• HGJB – Hervormd Gereformeerde Jeugd Bond. Richt zich op het meer orthodoxe deel van de Protestantse Kerk. De HGJB heeft momenteel acht jeugdwerkers in dienst; in twaalf plaatsen is een jeugdwerker actief in een gemeente die begeleid wordt door de organisatie.
Ook afzonderlijke kerkgenootschappen begeleiden gemeentes soms in het traject naar het aanstellen van een jeugdwerker (zie bijv. Nederlands Gereformeerde Jeugdwerk en Christelijk Gereformeerde Jeugdwerk Organisatie).
Uit idea(z)
Dit artikel werd geschreven voor idea 4 van 2018. idea is opgevolgd door ideaz, het praktijkblad over missionair kerk-zijn in wijk en wereld.
1. Zie bijvoorbeeld de verhalen van jeugdwerkers in ‘Mooie Mensen’, Sabine van der Heijden (red.), Kok, 2006
