Hoe 'kidsproof' is uw eredienst?

Nicoline Beeftink is jeugdwerker in een Protestantse gemeente en kinderwerkcoach in een evangelische gemeente. Ze geeft workshops voor Stichting Timotheüs, onder andere over dit onderwerp.

Vraag: Laat je de kinderen af en toe naar voren komen voor een liedje of is er meer nodig om de jongsten bij de zondagmorgendienst te betrekken?

Beeftink: “Een liedje is stap één. Je moet heel bewust omgaan met kinderen en de dienst. Je denkt dat je ze er bij betrekt door ze even de aandacht te geven, maar het is dan meer een uitzwaairitueel. ‘Hè, wat schattig toch die kinderen.’ Betrekken betekent ze deel laten nemen, ze laten meedoen en meedenken. Geef ze taken. Laat ze bijvoorbeeld eens meehelpen om briefjes uit te delen bij het welkom, of schakel hun hulp in bij het gebruik van de beamer. Er zijn zoveel dingen te bedenken. Laat ze in hun eigen diensten bijvoorbeeld ook bidden voor de zieken in de gemeente. Ze betrekken begint op verschillende fronten: thuis, in de dienst en in het kinderwerk.”

Mobieltjes

Vraag: Waarom is het belangrijk om kinderen aan te spreken in de zondagochtenddienst, ze hebben toch hun eigen programma?

Beeftink: “Het is de bedoeling dat ook de kleinsten zich thuis voelen in de kerk. Als er in de dienst niets is dat ze aanspreekt, niets is waar ze betrokken bij worden en als de taal altijd grote-mensentaal is, dan haken ze af en dat begint dan al voor de puberteit. Het kan zelfs zijn dat ze nog wel lichamelijk aanwezig zijn, maar dat ze zitten te rommelen met i-pods en mobieltjes of met elkaar. En geef ze eens ongelijk? Als we willen dat kinderen zich thuis voelen in de kerk, dan zullen we ze moeten benaderen zoals Jezus dat deed: relevant!

Ik adviseer kerken om er beleid op te maken. We moeten door en op de knieën voor de kinderen. Ze moeten wortelen in de kerk. Apart jeugdwerk is goed, maar niet per se Bijbels. We zijn niet meer gewend om samen te geloven en samen op te trekken. Jezus nam kinderen heel serieus; het jochie met de vijf broden en twee vissen bijvoorbeeld. Jonge mensen doen soms heel goede observaties, maar daar luisteren we niet naar, dat zijn we niet meer gewend. Terwijl tachtig procent van de volwassenen als kind heeft geleerd om te geloven, gaat nog geen tien procent van onze budgetten en aandacht naar de kinderen.

Als kerk zijn we ook bang om ouderen te kwetsen door hip te zijn. Natuurlijk moeten we fijngevoelig zijn, maar als je te voorzichtig bent, doe je kinderen en jongeren te kort. Ouderen zijn de jongeren van vroeger, ze vallen heus niet van hun geloof als er eens iets hips gebeurt.”

Vraag: Wordt de dienst dan niet te simpel voor volwassenen, ontbreekt het dan niet aan diepgang?

Beeftink: “Het is een hardnekkige mythe dat er met kinderen minder diepgang te bereiken is dan met grote mensen. Ja, de benadering is deels anders, maar de diepgang kan er net zo goed zijn. Als je bijvoorbeeld een dienst hebt over het omgaan met conflicten, dan noem je die dienst met kinderen erbij gewoon: ‘Help, ik heb ruzie!’ Benader een onderwerp of verhaal vanuit de wereld van het kind. Als je niet weet hoe? Er zijn in elke kerk leerkrachten die je daarmee kunnen helpen.

Belangrijk is om creatief om te gaan met het hele kerk-zijn. Samen ga je op avontuur naar de schatten van God. Alles zou naast elkaar moeten bestaan. Diensten voor alle leeftijden en diensten voor aparte groepen.”

Brandslang

Vraag: Hoe ziet een dienst eruit die ook op de jongsten is gericht?

Beeftink: “Zorg voor een verrassingselement en veel creativiteit. Als je voorspelbaar bent, zitten kinderen al snel met hun collectegeld of rits te spelen. Gebruik bijvoorbeeld eens een handpop, die als er iets moeilijks wordt gezegd, de gedachten van de kinderen verwoordt door vragen te stellen. Of maak eens filmpje met de kinderen waarin ze een bijbelverhaal of onderwerp uitspelen en gebruik dat in de dienst. Leer samen een bijbeltekst met gebaren aan en vraag die de week er na terug of leer samen het bijbelboekenlied. Vraag dan eens welk gezin het al kent of haal alle vaders naar voren. Speel zo met de verschillende leeftijdsgroepen. Zorg eens voor een goede verhalenverteller en doe af en toe een sketch met en voor de kinderen. Verder zou je ze bijvoorbeeld ook steeds op een leuke manier kunnen ophalen voor hun eigen dienst, met een kleine connectie naar het onderwerp van die morgen. Ik heb eens gezien dat iemand met een brandslang binnenkwam toen het over Levend Water ging! Kleed het zo aan, dat ze zeggen: Yes, we gaan naar de kerk. Afwisseling is belangrijk en denk ook om je woordgebruik.”

“Het draait voor een groot deel om lef en creativiteit. Die elementen zijn in elke kerk aanwezig, maar jammer genoeg te vaak latent. Elke kerk heeft begaafde mensen en kinderen die weinig kansen krijgen om bijzondere dingen te doen met hun creativiteit. In onderwijsland is al lang bewezen dat je meer leert als je de stof niet alleen hoort, maar ook ziet en ermee kan experimenteren, zelf ontdekken en je eigen maken.”

Aan de slag

• Organiseer een spel met ouders en kinderen: laat twee kinderen in 1 minuut bijvoorbeeld zoveel mogelijk Bijbels verzamelen als de Bijbel het onderwerp van de dienst is.
• Laateenaantal mensen waaronderkinderen, jongeren en de volwassenen eens hun lievelingslied opgeven. Als het dan gezongen wordt mogen ze vertellen waarom ze het zo mooi vinden. Dat bindt samen.
• Leer de kerk en de kinderen het bijbelboekenlied. Verzin een leuk beloningssysteem. Welk gezin kent het als eerste of wie kan nadat men het kent zo snel mogelijk een bijbeltekst opzoeken?
• Betrek de groep kleintjes die liever niet op het podium staat bij andere taken. Geef ze een sjerp met Flappentappers als ze de collecte mogen ophalen. Laat ze die bijvoorbeeld ook tellen. Maak een sjerp voor de koekjesuitdelers: Koekiemonsters. En laat eens een paar jongens en meisjes aan het begin van de dienst bij de deur staan om iedereen te groeten en welkom te heten met de sjerp Welkomscomité.
• Bedenk regelmatig een korte sketch waarin iets van het onderwerp naar voren komt.
• Laat de kinderen die een instrument spelen iets uitvoeren.
• Creëer een museum in de kerk waarin je alles tentoonstelt wat de kinderen gemaakt en geleerd hebben. Zorg dat het er echt als een museum uitziet. Gebruik mooie kleden, naamkaartjes, uitleg en filmpjes.
• Betrek de jongsten bij de taken in de voorbereiding van de dienst waarbij ze op een veilige maar wel uitdagende manier verantwoordelijkheid krijgen. Zorg dat stimulerende groteren ze coachen.
• Ga eens een ontbijtje brengen met een groepje kinderen bij een langdurig zieke of een oudere die tijdens de dienst niet meer kan komen. Laat ze ook voor deze persoon bidden.
• Maak met de kinderen een filmpje waarop ze bijvoorbeeld een oudere interviewen over zijn avonturen met God. Of laat ze een bijbelverhaal of onderwerp uitspelen en gebruik dat in de dienst.

www.tumm.nl(onder meer voor het bijbelboekenlied)
www.kinderwerktimotheus.nl