De eigenaar van de snackbar in mijn wijk was even verslagen toen de maatregelen rondom de coronacrisis zich deden gelden. Een gesloten winkel, geen omzet maar wel heel veel doorlopende kosten. Dat gevoel duurde een kleine week en toen kwam hij in actie. Hij besloot bestellingen telefonisch te laten plaatsen en deze te laten bezorgen. Een beetje werk is immers beter dan geen werk. Gaandeweg de crisis bleek er steeds een beetje meer mogelijk en de creativiteit van de eigenaar van ‘mijn snackbar’ en zijn leuke team nam met de week toe. Inmiddels draait de snackbar een prima omzet en is het de ondernemer gelukt om een kans uit een crisis te knijpen.
Ook voor de kerken kwamen de beperkende maatregelen hard aan. En net als bij mijn lokale snackbar had mijn lokale kerk als snel een werkbare oplossing gevonden: streaming diensten via YouTube, Facebook of Zoom. In de eerste weken was er een jubelstemming voelbaar bij veel kerken, er keken meer mensen naar hun streams dan er eerder als gast in hun kerk kwamen. Was dit de lang verwachte kans waar zo op gehoopt werd? Het herstel van de kerk? Maar de vreugde was van korte duur: de streams zakten bij de meeste kerken in met zo’n 50% en bij bestudering van de statistieken bleek ook nog eens dat de meeste kijkers lang en breed voor de helft van de dienst waren vertrokken.
Anderhalvemeter gepuzzel
Toen werd het stil aan de kant van de kerk. De innovatie leek te stoppen bij het digitaal in beeld brengen van dat wat we altijd al deden. En in tegenstelling tot de mensen van mijn lokale snackbar zat er bij de lokale kerk niet echt een stijgende lijn in. Toen de eerste geluiden binnenkwamen dat er op termijn een voorlichtte herstart van de bestaande diensten mogelijk zou zijn, begonnen kerkleiders zich volledig te richten op creatief gepuzzel met de aanwezige ruimte in het kerkgebouw. Dertig mensen, op anderhalve meter van elkaar. Het was even slikken, maar het leek tenminste weer ergens op!
Inmiddels is ook die vreugde wat getemperd. Er kan beter niet samen gezongen worden en ik sprak iemand uit een kerk van 2.000 zielen en die vertelde: “Op deze manier ben je 1x in de 60 weken aan de beurt”. Echt werkbaar zijn die voorzichtige openstellingen van erediensten dus niet. Ondertussen dalen de kijkcijfers van de livestreams en brokkelt heel langzaam de zorgvuldig opgebouwde gemeenschap af. Voor een kleine dorpsgemeenschap is dat nog wel te doen, want je komt elkaar wel tegen bij de bakker (of de lokale snackbar). Maar voor regiokerken is het vasthouden van die bijzondere gemeenschap tussen gelovigen niet zo eenvoudig.
Kleine groepen
De conclusie van twee maanden crisis is eenvoudig: je bouwt geen gemeenschap door het bekijken van YouTube-diensten. En daarom wens ik kerkleiders de creativiteit van de eigenaar van mijn snackbar toe: niet kijken naar wat niet kan, maar zoeken naar wat wel veilig kan en bijdraagt aan de onderlinge verbondenheid. De essentie van het kerk-zijn is wat mij betreft het vormen van een gemeenschap rondom de Drie-enige God. Het is prachtig als dat kan in een mooie viering in een eeuwenoud gebouw of een oude bioscoop, maar als dat niet kan betekent dit niet dat de kerk ophoudt te bestaan.
Denk na over vormen waarbij je elkaar wel (in kleine kring) kunt ontmoeten
Vermoedelijk zullen we zeker tot de zomer van 2021 nog te maken hebben met ernstige beperkingen als gevolg van de huidige crisis, misschien zelfs nog wel langer. Je kunt die kostbare gemeenschap, die de kerk is, niet een jaar lang niet ontmoeten terwijl we ondertussen naar digitale diensten kijken. We kunnen domweg niet wachten totdat de crisis is overgewaaid en daarom pleit ik voor actie en creativiteit bij kerken. Denk na over vormen waarbij je elkaar wel (in kleine kring) kunt ontmoeten. Denk aan de mensen die bij je in de wijk wonen en nodig dan ook direct die buurman of buurvrouw uit die al een tijdje over de heg heen vragen stelt over de zin van het leven.
Wat kun je wel doen?
Je kunt met mensen uit de wijk een zaaltje huren in het buurtcentrum, of in het park samenkomen. Eventueel nodig je daarbij wat buren uit, wijkbewoners die behoefte hebben aan contact. Ik zou liever voor een uitgebreid kringgesprek gaan dan er een soort mini-kerkdienst van te maken met een band en een voorganger. Je kunt zelfs een filmpje op YouTube kiezen dat iedereen vooraf bekijkt om hier tijdens de bijeenkomst over in gesprek te gaan. Denk vooral na over waar mensen behoefte aan hebben. Ik wil de schoonheid van een kerkdienst niet afbreken, of dit daartegenover plaatsen. Maar de werkelijkheid is dat we nu geen diensten kunnen houden.
Laten we die waarheid gewoon recht in de ogen kijken. Gewone kerkdiensten zullen voor de periode van een jaar (en misschien wel langer) niet mogelijk zijn zoals we dat gewoon waren. Ik pleit dus niet voor kleine groepen omdat dit een betere vorm van kerkzijn zou zijn dan een reguliere eredienst, maar domweg omdat die tweede variant is uitgesloten. Het heeft natuurlijk ook iets moois: we worden stilgezet in tijd die kortgeleden zo jachtig was dat er links en rechts mensen uit de bocht vlogen. We kijken vermoeid op van onze drukte en ontdekken de ander in onze eigen buurt. We glimlachen flauwtjes naar dat andere paar vermoeide ogen en vragen ons in stilte af waar we al die tijd mee bezig waren.
Een bekende Rotterdamse dichter schreef ooit: “De omgeving van de mens is de medemens”, en zo is het! Door voor een tijdlang te leren leven en geloven in kleinere groepen gaan we niet het event waarderen, maar de mensen waarmee God ons geroepen heeft om zijn lichaam te vormen. Jij alleen of met je gezin, je eenzame buurvrouw en misschien... de eigenaar van de lokale snackbar.
Introductiewebinar en toepassingstraject voor gemeenten
Voor kerken die hier meer over willen ontdekken organiseert MissieNederland tijdens de Digitale Pinksterconferentie een introductiewebinar 'Samen (kleine) kerk in de buurt'. Voor kerken die ook daadwerkelijk willen nadenken over het toepassen van deze ideeën en principes, start MissieNederland een Beweeg de kerk-traject 'Kerk van kleine groepen'.
